Khi Mầm sống bị áp lực học tập làm tổn thương - Ai sẽ bảo vệ?

Từ nội dung "[Phim ngắn] Mầm Sống - Liệu chúng ta có đang yêu thương con đúng cách?" do Tâm Lý Trị Liệu NHC sản xuất, được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội thời gian qua, chúng ta được thức tỉnh trước áp lực học tập khủng khiếp mà các em học sinh đang phải chịu đựng. Những đứa trẻ non nớt ấy đang bị tổn thương nghiêm trọng khi cha mẹ, nhà trường và xã hội đặt lên vai gánh nặng làm mất đi niềm vui ngây thơ. Vậy ai sẽ bảo vệ những mầm sống này trước những ảnh hưởng của áp lực học tập?

Áp lực học tập khiến trẻ có những suy nghĩ dại dột (ảnh từ phim ngắn Mầm Sống - NHC)

Dấu hiệu mầm sống bị tổn thương vì áp lực học tập

Hiện nay, áp lực học tập đã trở thành một vấn đề phổ biến mà hầu hết trẻ em, vị thành niên ở Việt Nam phải đối mặt. Theo số liệu thống kê, có đến 80% học sinh và sinh viên chịu đựng những lo âu liên quan đến học tập, đặc biệt là trong giai đoạn chuyển cấp và thi cử quan trọng. Áp lực này không chỉ giới hạn trong trường học mà còn là các hoạt động học thêm ngoài giờ, khiến thời gian nghỉ ngơi của các em bị thu hẹp đáng kể.

Thực tế cho thấy áp lực học tập khiến trẻ chịu nhiều tổn thương tinh thần không hề nhỏ

Với khối lượng kiến thức ngày càng tăng, nhiều học sinh phải học từ sáng sớm đến tối muộn, thậm chí thức khuya đến 11 - 12 giờ đêm để hoàn thành bài tập. Khảo sát thực tế cho thấy, hơn 70% hiện nay đang học tập quá sức và ngủ ít hơn 8 tiếng mỗi ngày. Đặc biệt, với lứa tuổi dưới 18 giấc ngủ không đủ cùng việc phải chạy đua với điểm số và thành tích khiến các em không còn thời gian cho những hoạt động vui chơi, giải trí vốn cần thiết cho sự phát triển toàn diện.

Nghiên cứu tại một số trường trung học ở Hà Nội cho thấy, phải đến 38% học sinh có biểu hiện lo âu, 33% mắc stress và 26,1% có dấu hiệu trầm cảm. Những con số này phản ánh rõ rệt tình trạng trẻ không chỉ chịu áp lực từ nhà trường mà còn từ chính bản thân và gia đình. Mong muốn không bị tụt lại phía sau so với bạn bè, đạt được kỳ vọng từ cha mẹ khiến các em luôn phải nỗ lực không ngừng nghỉ, đôi khi vượt quá khả năng của mình.

Thực trạng này đã và đang dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, trong đó có hiện tượng nhiều học sinh tự làm tổn thương bản thân, có ý định tự tử. Áp lực học tập đến nay vẫn không có dấu hiệu giảm bớt, khiến nhiều “mầm sống” non nớt bị tổn thương cả về thể chất lẫn tinh thần. Những trường hợp tự tử do áp lực học tập được ghi nhận ngày càng nhiều, là hồi chuông cảnh báo cho tất cả về việc phải cân bằng giữa học tập và đời sống tinh thần của trẻ.

Áp lực học tập có thể làm tổn thương đến trẻ em đang trong quá trình trưởng thành. Đôi khi, cha mẹ không nhận ra những dấu hiệu báo động cho thấy sức khỏe tinh thần và thể chất của con em mình đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Tình trạng sức khỏe của trẻ trở nên đáng báo động do áp lực học tập gây ra

Rơi vào trạng thái mệt mỏi: Trẻ không còn hứng thú với những hoạt động thường ngày, hay cảm thấy mệt mỏi, uể oải, chán chường và không muốn làm bất cứ điều gì.
Tâm trạng thất thường: Trẻ dễ cáu kỉnh, bực tức, thậm chí phản ứng mạnh trước những lời nói bình thường của cha mẹ và thầy cô.
Giấc ngủ bị rối loạn: Con dễ bị khó ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc khi thức dậy rất sớm để học bài sẽ làm cơ thể mệt mỏi, tinh thần uể oải vào sáng hôm sau.
Hiệu suất học tập kém: Các em không thể tập trung học tập trên lớp, trí nhớ suy giảm, học trước quên sau và kết quả học tập sa sút đáng kể.
Thay đổi hành vi: Trẻ dần thu mình, ít nói, không muốn giao tiếp với bạn bè và người thân, sống khép kín và ngại tham gia các hoạt động tập thể.
Sức khỏe thể chất yếu: Hệ miễn dịch suy yếu khiến sức khỏe trẻ yếu đi dẫn đến thường xuyên đau đầu, đau bụng, cảm thấy mệt mỏi toàn thân.
Căng thẳng kéo dài: Suy nghĩ tiêu cực và năng suất học kém xuất hiện khi trẻ cảm thấy lo lắng, bất an về kết quả học tập, đặc biệt là trong những kỳ thi quan trọng.
Mất hứng thú với sở thích: Những áp lực từ việc học khiến trẻ dần mất đi niềm đam mê với các hoạt động mà trước đây từng yêu thích.
Sợ đi học: Con cảm thấy sợ hãi khi đến trường, gặp gỡ thầy cô và bạn bè, đặc biệt là khi phải đối mặt với các bài kiểm tra hay thi cử khó khăn.
Thiếu tự tin: Áp lực học tập khiến trẻ không còn tin tưởng vào khả năng của mình, luôn cảm thấy mình không đủ giỏi để đáp ứng kỳ vọng của gia đình và nhà trường.

Ai sẽ bảo vệ mầm sống trước những áp lực trong cuộc sống?

Áp lực học tập là một vấn đề ngày càng trở nên phổ biến và đáng lo ngại trên toàn thế giới. Khi những kỳ vọng về thành tích và điểm số trở nên quá lớn, nó không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể mà còn tạo ra những hệ lụy tiêu cực đối với mối quan hệ gia đình và xã hội.

Trẻ bị suy sụp khi không đủ sức đáp ứng kỳ vọng học tập của gia đình

Suy giảm tinh thần nghiêm trọng: Trẻ thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, chán nản, và có những suy nghĩ bi quan. Trạng thái buồn bã, tức giận và cáu kỉnh trở nên khó kiểm soát dẫn đến các vấn đề tâm thần như trầm cảm hay rối loạn lo âu.
Sức khỏe thể chất giảm: Con có thể gặp vấn đề với giấc ngủ, ăn uống không đều đặn và không muốn tham gia các hoạt động thể chất. Lâu dài sẽ phát triển chậm, cơ thể yếu ớt, dễ mắc các bệnh lý như đau dạ dày, bệnh xương khớp.
Kết quả học tập giảm: Dù học nhiều nhưng trẻ khó tiếp thu kiến thức hiệu quả. Áp lực học tập khiến các em không thể tập trung, làm kết quả học tập kém và thậm chí khiến bản thân ám ảnh với điểm số trong các kỳ thi.
Rạn nứt mối quan hệ gia đình: Áp lực học tập xuất phát từ gia đình khiến trẻ muốn chống đối và phản kháng, làm gia tăng mâu thuẫn trong gia đình và dẫn đến rạn nứt trong mối quan hệ cha mẹ - con cái.
Gia tăng hành vi tiêu cực: Trẻ có thể thực hiện các hành vi phản kháng như trốn học, sử dụng chất kích thích, thực hiện hành vi tự sát để trốn tránh áp lực học tập.
Nguy cơ tự sát gia tăng: Trong những trường hợp nghiêm trọng, tình trạng này kéo dài dẫn đến tuyệt vọng và làm tăng nguy cơ tự sát.

Những dấu hiệu trên đây cho thấy việc trẻ em đang bị tổn thương do áp lực học tập là vấn đề cần được quan tâm và sớm can thiệp kịp thời.

Và đặc biệt, nói đến việc bảo vệ “mầm sống” tương lai, câu hỏi lớn đặt ra là: Ai sẽ là người chịu trách nhiệm bảo vệ trẻ khỏi những tổn thương do áp lực học tập trong cuộc sống hiện đại? Để đảm bảo rằng trẻ em phát triển khỏe mạnh và hạnh phúc, các bên liên quan như gia đình, nhà trường và xã hội đều có những nhiệm vụ và trách nhiệm riêng.

Sau đây là vai trò và cách mà mỗi bên có thể đóng góp vào việc bảo vệ trẻ em một cách hiệu quả nhất.

1. Gia đình

Gia đình chính là nơi đầu tiên và quan trọng nhất để bảo vệ trẻ khỏi tổn thương do áp lực học tập. Hướng xử lý của gia đình nên được bắt đầu từ việc lắng nghe và thấu hiểu con cái. Phụ huynh cần tạo ra một môi trường cởi mở để con có thể chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ của mình. Việc không trách mắng và lắng nghe trẻ nhiều hơn sẽ khiến con giảm đi bớt căng thẳng khi đối diện với những thách thức trong học tập.

Yêu thương con đúng cách là khi phụ huynh không ép buộc con học hành quá sức

Bên cạnh đó, phụ huynh nên xem xét lại việc đặt quá nhiều kỳ vọng vào thành tích học tập của con. Yêu thương đúng cách có nghĩa là hiểu rõ giới hạn và khả năng của trẻ, khuyến khích phát triển theo năng lực tự nhiên thay vì ép buộc phải đạt được mục tiêu không phù hợp. Áp đặt là việc không nên mà cha mẹ cần hỗ trợ con trong việc tìm ra những phương pháp học tập hiệu quả, nhưng vẫn đảm bảo thời gian nghỉ ngơi và vui chơi cần thiết.

Không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ về mặt học tập, gia đình cần đóng vai trò như người bạn đồng hành, hướng dẫn con cách cân bằng giữa học tập và cuộc sống. Đó là cách yêu thương đúng đắn nhất để trẻ không cảm thấy bị áp lực và có thể phát triển một cách toàn diện.

2. Nhà trường

Nhà trường cần nhìn nhận lại vai trò của mình trong việc tạo ra môi trường học tập không gây áp lực quá mức cho học sinh. Việc đánh giá lại phương pháp giảng dạy và áp lực thi cử là điều cần thiết để đảm bảo rằng trẻ em không bị đè nặng bởi những kỳ vọng không phù hợp. Một trong những biện pháp quan trọng là tạo ra và phát triển dịch vụ hỗ trợ tâm lý học đường. Các chuyên gia tại trường có thể giúp trẻ giải quyết các vấn đề tâm lý, giải tỏa căng thẳng và tìm lại sự cân bằng trong học tập.

Hơn nữa, nhà trường cũng cần thực hiện các hoạt động ngoại khóa và các chương trình giáo dục về sức khỏe tinh thần, nhằm nâng cao nhận thức cho học sinh về cách tự chăm sóc bản thân và giảm thiểu áp lực học tập. Những chương trình này không chỉ giúp trẻ em giảm bớt căng thẳng mà còn trang bị kỹ năng đối phó với mọi điều khó khăn trong cuộc sống.

Chương trình hỗ trợ tâm lý học đường mang lại hiệu quả chữa lành tổn thương do áp lực học tập gây ra

Kết quả mà nhà trường cần đạt được là tạo ra một môi trường học tập an toàn, nơi trẻ em cảm nhận bản thân đang được bảo vệ và quan tâm. Một môi trường lành mạnh như vậy sẽ giúp trẻ phát triển toàn diện, không chỉ về mặt học thuật mà còn về tinh thần lẫn thể chất.

3. Xã hội

Trẻ em sẽ phát triển một cách lành mạnh, trở thành những công dân có ích cho xã hội, trong khi đó xã hội sẽ có một lực lượng lao động tương lai ổn định và sáng tạo. Để đạt được điều này, cần có sự chung tay của các tổ chức, cộng đồng và chính quyền trong việc tạo ra các chương trình giáo dục, hỗ trợ tâm lý và các hoạt động ngoại khóa lành mạnh.

Xã hội cần hành động bằng cách tạo ra nhiều hơn các cơ hội để trẻ em được thể hiện bản thân và phát triển những kỹ năng mềm thay vì chỉ chú trọng vào thành tích học tập. Các phương tiện truyền thông và các tổ chức xã hội có thể đóng góp bằng cách tuyên truyền về tầm quan trọng khi có thể giảm thiểu áp lực học tập và khuyến khích các bậc phụ huynh cũng như nhà trường thay đổi quan điểm về giáo dục.

Hoạt động xã hội là cách cộng đồng hướng trẻ đến điều tốt đẹp thay vì tổn thương do áp lực học tập

Ngược lại, xã hội nên tránh việc đề cao quá mức những thành tích học tập và so sánh thành tích giữa các học sinh. Những hành động này chỉ làm tăng thêm áp lực cho trẻ và dẫn đến những tổn thương về tâm lý. Thay vào đó, hãy chúc mừng cho những nỗ lực phát triển toàn diện của trẻ dù đó là trong học tập, thể thao hay nghệ thuật.

Khi những "mầm sống" bị áp lực học tập làm tổn thương, trách nhiệm của chúng ta là phải tìm cách bảo vệ và nâng niu chúng, thay vì tiếp tục tạo ra thêm gánh nặng. Đồng thời cần nhìn lại cách mình đang áp đặt kỳ vọng và tạo điều kiện để trẻ được phát triển một cách tự nhiên, hạnh phúc.