Nếu như trước đây, mỗi năm rừng Vườn quốc gia Bù Gia Mập (gọi tắt là Vườn), huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước xảy ra hàng chục vụ phá rừng, săn bắt thú rừng, thì 15 năm trở lại đây tình trạng này dường như không còn. Sở dĩ rừng được quản lý bảo vệ tốt như hiện nay là do sự đóng góp rất lớn của các cộng đồng nhận khoán và lực lượng biên phòng, kiểm lâm.
Tăng thu nhập nhờ giữ rừng
Trước đây, gia đình anh Điểu Ganh, thôn Bù Dốt, xã Bù Gia Mập, huyện Bù Gia Mập nằm trong diện hộ nghèo của xã, vườn rẫy ít lại có 3 đứa con tuổi ăn học. Hai vợ chồng cày cấy, làm thuê cuốc mướn quanh năm cũng bữa đói bữa no và cái nghèo cứ đeo bám gia đình. Trước cuộc sống quá khó khăn nên cách nay 15, anh Điểu Ganh nhờ lãnh đạo thôn xin vào cộng đồng nhận khoán bảo vệ Vườn quốc gia Bù Gia Mập (gọi tắt là Vườn) và được chấp nhận. Vào cộng đồng với công việc chính là đi tuần tra bảo vệ rừng, có nguồn thu nhập tăng thêm khá, nhờ đó gia đình anh Điểu Ganh đã thoát nghèo và cuộc sống dần ổn định. “Trước đây nhà tôi nghèo lắm, nhà có mỗi hơn 1 mẫu điều nhưng có 5 cái miệng ăn. Năm nào điều sai trái bán được giá cao thì đỡ chút, còn có năm thất mùa là khổ, đói thì không đói nhưng có khi chưa biết no là gì. Chúng nó (3 đứa con) càng lớn ăn uống, học hành càng cao nên tốn tiền lắm. Nhiều lúc phải đi vay tiền về xài. Khó lắm nhưng hai vợ chồng cũng cố cho con cái ăn học. Cũng may nhà nước nhận vào đi giữ rừng nên cuộc sống giờ đỡ vất vả hơn” – anh Điểu Ganh nói.
Cộng đồng nhận khoán bảo vệ rừng thôn Bù Dốt, xã Bù Gia Mập, huyện Bù Gia Mập đi tuần tra rừng
Tương tự, anh Điểu Chrâm, cùng ở thôn Bù Dốt cũng tham gia cộng đồng nhận khoán bảo vệ rừng đã hơn 10 năm. Trước đây cái nghèo của gia đình anh được hàng xóm ví von “nghèo rớt mùng tơi”. Thế là quanh năm anh Chrâm phải đi làm thuê kiếm tiền nuôi bản thân và gia đình. Thấy gia đình anh khó khăn, anh Điểu Vi Rút, tổ trưởng Tổ bảo vệ rừng thôn Bù Dốt đã kêu gọi anh tham gia cộng đồng. Với tính tình siêng năng, chí thú làm ăn, trừ 10 ngày trong tháng đi tuần, thời gian còn lại anh Chrâm về chăm sóc mảnh vườn của gia đình và đi làm thuê. Vào cộng đồng được một thời gian, gia đình anh Chrâm đã thoát nghèo và hiện có cuộc sống ổn định nơi vùng quê. “Có cuộc sống ổn định như hôm nay là nhờ các anh, các chú giới thiệu đi giữ rừng. Vào cộng đồng tôi mới dám đi lấy vợ vì trước nghèo đâu dám cưới, sợ “rước” cái nghèo về cho vợ thì xui lắm” – anh Điểu Chrâm nói vui. Không chỉ những hộ trên, hàng trăm hộ dân ở huyện Bù Gia Mập những năm qua nhờ tham gia cộng đồng đã có cuộc sống ổn định, không ít hộ khá giả.
Cộng đồng nhận khoán bảo vệ rừng thôn Bù Dốt, xã Bù Gia Mập, huyện Bù Gia Mập dừng chân nghỉ giữa rừng trong quá trình tuần tra
Tham gia cộng đồng, người dân còn được hưởng nhiều lợi lộc từ rừng. Để cải thiện bữa ăn hằng ngày, cộng đồng được lấy những loại rau do Ban quản lý Vườn cho phép như: lá nhíp, đọt mây, măng; các loại trái cây như: xoài, vải, chôm chôm, trường, sấu, ươi…
Không chỉ các hộ nghèo tham gia cộng đồng rồi thoát nghèo, mà rất nhiều hộ khá giả cũng tham gia. Hầu hết họ được sinh ra giữa rừng hoặc bìa rừng nên xem việc giữ rừng như trách nhiệm đối với thiên nhiên, còn phá rừng là tội ác. Điển hình như gia đình anh Điểu Vi Rút là hộ giàu của xã Bù Gia Mập. Anh có gần 8ha điều, xe hơi, nhà cửa khang trang với đầy đủ tiện nghi cũng tham gia cộng đồng nhận khoán bảo vệ rừng gần 20 năm qua. Cạnh nhà anh Điểu Vi Rút không xa, là hộ anh Điểu Vơn cũng có cuộc sống khá giả. Anh có 5ha điều hơn 10 năm tuổi, 2ha cao su đang cho mủ nhiều, có xe hơi, có nhà cửa rộng rãi nhưng cũng gia nhập cộng đồng nhận khoán.
Thú ở Vườn quốc gia Bù Gia Mập
Ông Vương Đức Hòa – Giám đốc Vườn quốc gia Bù Gia Mập cho biết, hầu hết diện tích rừng của Vườn (hơn 25.600ha) đã được giao khoán cho các cộng đồng thôn bản và các đơn vị bộ đội đóng chân trên địa giới hành chính của vườn. Hiện có 11 cộng đồng nhận khoán với 720 hộ, chủ yếu là người S’tiêng, M’Nông (chiếm hơn 95%) ở các xã Đắk Ơ, Bù Gia Mập (huyện Bù Gia Mập) và xã Quảng Trực (huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông) nhận quản lý bảo vệ 17,311ha rừng và các đồn biên phòng trên địa bàn tỉnh nhận quản lý bảo vệ 3,688ha rừng.
Theo kết quả thu tiền dịch vụ môi trường rừng năm 2013 được hơn 14 tỷ đồng, đến năm 2022 tổng thu tiền dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) hơn 55 tỷ đồng. Năm 2023, tổng nguồn thu tiền dịch vụ môi trường rừng hơn 39,3 tỉ đồng; năm 2024 hơn 45 tỉ đồng. Nguồn thu tiền dịch vụ tăng qua các năm, do đó mức chi trả 1ha rừng cũng tăng lên. Với mức chi trả DVMTR như hiện nay (trung bình từ 600.000 - 700.000 đồng/ha/năm) thì một hộ dân sẽ nhận từ 20- 25 triệu đồng/năm. Đây là nguồn thu nhập tăng thêm đáng kể đối với các hộ dân, chưa kể tiền hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số tham gia bảo vệ rừng từ Chính phủ.
Quét sạch phá rừng, săn bắt thú
Thú ở Vườn quốc gia Bù Gia Mập
Theo ông Vương Đức Hòa, công tác tuần tra, bảo vệ rừng để ngăn chặn các đối tượng lâm tặc khai thác lâm sản được đơn vị thực hiện thường xuyên, liên tục. Hạt Kiểm lâm phối hợp với các đơn vị nhận khoán bảo vệ rừng tăng cường công tác tuần tra, truy quét trên toàn lâm phần Vườn quốc gia, chú trọng các tiểu khu có nguy cơ cao về khai thác lâm sản. Ngoài việc tuần tra, truy quét bảo vệ rừng theo kế hoạch hàng tháng, Hạt còn tổ chức phối hợp với các lực lượng của xã Bù Gia Mập, các Đồn biên phòng, các đơn vị nhận khoán tổ chức tuần tra truy quét dài ngày tại các khu vực có nguy cơ về khai thác lâm sản, săn bắt thú rừng. Ngoài ra, phối hợp với các cơ quan chức năng tỉnh Đắk Nông tuần tra, truy quét bảo vệ rừng tại các khu vực giáp ranh giữa Vườn quốc gia với tỉnh Đắk Nông. Do đó toàn lâm phần Vườn quốc gia được bảo vệ rất tốt.
| Vườn quốc gia Bù Gia Mập có tổng diện tích hơn 25.600ha. Vườn hiện có 1.117 loài thực vật. Vườn có nhiều cây họ đậu quý hiếm như cẩm lai, gõ đỏ, mun, lát hoa, gỗ mật, thạch tùng, giáng hương, trắc và 278 giống cây dùng làm thuốc. Vườn cũng là nơi cư trú của các loài động vật hoang dã, trong đó có nhiều loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam như gấu chó, báo gấm, sói lửa, bò tót, bò rừng, gà tiền mặt đỏ, gấu ngựa, voi, chà vá chân đen... Vườn cũng là nơi cư trú của nhiều loài động vật thuộc bộ linh trưởng như khỉ đuôi lợn, khỉ mặt đỏ, khỉ vàng, voọc ngũ sắc, voọc xám. Về động vật, Vườn có 437 loài, trong đó nhiều loài loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam; nhiều loài đang bị đe dọa tuyệt chủng. |
Sở dĩ rừng trên toàn lâm phần Vườn quốc gia được bảo vệ tốt do 3 lực lượng gồm: cộng đồng nhận khoán, kiểm lâm và bộ đội biên phòng đóng chân trên địa bàn có sự phối hợp tốt trong thực hiện nhiệm vụ. Ba lực lượng này được xem như 3 “cánh quân” cùng hỗ trợ cho nhau và cùng kiểm soát nhau. Ví dụ nếu 1 trong 3 lực lượng không thực hiện đúng chức trách nhiệm vụ, để rừng bị xâm hại như xảy ra phá rừng, săn bắt thú thì sẽ bị 2 lực lượng còn lại “để ý” và báo cáo lên Ban quản lý Vườn. Trên cơ sở đó, tùy tính chất, mức độ sai phạm, Ban quản lý Vườn sẽ đưa ra hình thức xử lý phù hợp.
Nhiều năm qua, vấn nạn phá rừng, lấn chiếm đất rừng làm rẫy, khai thác lâm sản trái phép, cháy rừng, săn bắt thú… ở Vườn đã giảm hẳn. Trước đây, mỗi năm xảy ra hàng chục vụ khai thác lâm sản trái phép, hằng trăm vụ săn bắt thú rừng và một số vụ cháy rừng. Tuy nhiên, 15 năm qua không xảy ra cháy rừng nào và mỗi năm chỉ xảy ra vài vụ khai thác lâm sản, săn bắt nhỏ lẻ không đáng kể. Riêng từ đầu năm đến nay, chỉ xảy ra 1 vụ sắn bắt đáng chú ý, cộng đồng nhận khoán Bù Lư ngăn chặn 1 đối tượng săn bắt động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm. Hiện vụ việc đang được cơ quan chức năng xử lý./.
