Thổ cẩm của đồng bào S’tiêng dệt bày bán tại Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo, xã Bình Minh, huyện Bù Đăng
Bình Minh là xã miền núi nằm ở phía Tây Bắc huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước, với tổng dân số là 2.770 hộ/11.814 khẩu, trong đó số hộ đồng bào DTTS là 1.053 hộ/4.849 khẩu, chiếm 41% dân số. Tại xã có 14 dân tộc gồm: Kinh, S’tiêng, Nùng, Tày, Mường, Hoa, Thái, Dao, Khmer, Mán, Giáy, Sán chay, Thổ, Chơ Ro sinh sống, trong đó hộ đồng bào DTTS tại chỗ S’tiêng có 431 hộ/ 2.328 khẩu, chiếm 19,7% dân số của toàn xã. Có thể nói, Bình Minh là “điểm sáng” về việc thực hiện công tác vận động đồng bào DTTS học và làm theo lời Bác trong xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, giữ gìn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa dân tộc tại tỉnh. Thu nhập bình quân của người dân trên địa bàn xã 16,5 triệu đồng/người/năm, nguồn thu nhập chính của đồng bào DTTS là từ cây điều và chăn nuôi. Số hộ nghèo toàn xã hiện có 72 hộ với 298 khẩu, trong đó đồng bào DTTS có 46 hộ với 214 khẩu (riêng thôn Bom Bo có 8 hộ nghèo, với 30 khẩu). Hộ cận nghèo tại xã là 43 hộ (181 khẩu), trong đó đồng bào DTTS có 26 hộ (120 khẩu).
“Chiến đấu” xóa bỏ hủ tục, tiếp cận văn minh
Phụ nữ S’tiêng sóc Bom Bo, xã Bình Minh, huyện Bù Đăng giã gạo truyền thống
Những năm qua, nhờ có chính sách đổi mới của Đảng, sự quan tâm hỗ trợ của Trung ương và địa phương, tình hình kinh tế xã hội của xã nhà đã từng bước phát triển, đời sống nhân dân trong đó có đồng bào DTTS đã từng bước được cải thiện. Tuy nhiên, dù đời sống bà con có phần đã được nâng cao nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là đồng bào DTTS tại chỗ. Điều này được thể hiện, trình độ dân trí thấp, nhận thức về pháp luật và cuộc sống còn hạn chế; ý thức tự tôn dân tộc chưa được đề cao, các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc dần bị mai một do chưa được quan tâm giữ gìn và phát huy. Do đó, khi các chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng, Nhà nước và các chương trình của Mặt trận tổ quốc Việt Nam các cấp được đưa ra một cách đúng đắn, cần được đưa đến, tiếp cận được với đồng bào các DTTS, qua đó nhằm làm chuyển biến nhận thức của họ.
Để làm được những điều trên, Hội đồng già làng của xã Bình Minh gồm 8 thành viên đã phát huy tích cực vai trò của mình trong cộng đồng. Các già làng, Người có uy tín đã phát huy được “tiếng nói” của mình ở từng thôn, sóc trong việc tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc thiểu số thực hiện nếp sống văn minh, xóa bỏ các luật tục lạc hậu, mê tín dị đoan. Già làng, Người có uy tín của xã đã kết hợp với chính quyền, Mặt trận tổ quốc thôn tổ chức được nhiều hoạt động tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội, thực hiện đẩy lùi các tệ nạn tiêu cực trong đời sống, lao động, sản xuất. Tuy nhiên, quá trình thực hiện không ít khó khăn do tác động của lối sống thực dụng, mặt trái của kinh tế thị trường.
Bên cạnh đó, sự di cư tự do của bộ phận người dân từ nơi khác tới, sự pha trộn giữa các yếu tố văn hóa truyền thống với lối sống mới mà không có sự chọn lọc và sự xâm nhập của các tôn giáo lạ… đã gây nên không ít tiêu cực, ảnh hưởng đến ổn định chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội vùng đồng bào DTTS trên địa bàn. “Đây thực sự là khó khăn cho việc giữ gìn, phát huy bản sắc phong tục, văn hóa truyền thống dân tộc. Mặt khác, các khó khăn khác là do các thế lực thù địch luôn lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo để gây rối, chống phá hòng chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước”, ông Trịnh Công Long, Chủ tịch UBND xã Bình Minh nói.
Ông Điểu Lên, nay 80 tuổi, Người có uy tín, một thành viên tiêu biểu của dân tộc S’tiêng và sóc Bom Bo và là 1 trong 8 thanh viên Hội đồng già làng của xã Bình Minh đã có nhiều đóng góp, phối hợp với các cơ quan làm công tác dân tộc của tỉnh, huyện và UBND xã, cố gắng duy trì và phát huy những hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống đồng bào dân tộc. Qua đó, các công tác cơ sở đã gặt hái được thành quả như: Duy trì phong trào văn hóa, thể thao, thu hút 40% trở lên số người dân tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao ở cộng đồng; tuyên truyền vận động đảm bảo trên có 70% hộ gia đình thực hiện tốt các quy định về nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội, không có hành vi truyền bá và hành nghề mê tín dị đoan; tuyên truyền vận động đảm bảo trên 70% hộ gia đình đăng ký và được công nhận “Gia đình văn hóa”, đảm bảo 100% trẻ em trong độ tuổi đi học ở trong thôn được đến trường.
Bên cạnh đó, qua công tác cơ sở đã thành lập được những tổ nhóm sản xuất và dịch vụ của đồng bào dân tộc tại chỗ như: Tổ sản xuất rau nhíp, tổ ẩm thực, tổ dệt thổ cẩm nhằm duy trì văn hóa truyền thống và phục vụ khách du lịch khi đến với khu bảo tồn. Trong các năm qua, các tổ này đã trồng cung cấp cho tổ ẩm thực nấu các món truyền thống để tiếp đón những đoàn khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan tại thôn Bom Bo. Một thành quả khác là đội văn nghệ của sóc Bom Bo và 2 đội cồng chiêng duy trì hoạt động khá tốt. Ngoài việc tham gia biểu diễn tại các liên hoan văn nghệ của huyện, tỉnh thì còn biểu diễn, giao lưu với các đoàn đến tham quan tại sóc Bom Bo, cùng tổ ẩm thực giới thiệu đến du khách những nét đặc trưng của dân tộc, giúp du khách hiểu biết thêm về truyền thống của dân tộc S’tiêng.
Một góc Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo, xã Bình Minh, huyện Bù Đăng
Để duy trì, phát huy bản sắc văn hóa S’tiêng
Để bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc S’tiêng, năm 2011, xã Bình Minh được nhà nước đầu tư xây dựng Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng tại thôn Bom Bo, nhằm bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể, giới thiệu phong tục, tập quán đời sống văn hóa, nghề truyền thống của người S’tiêng trên toàn tỉnh nói chung, người S’tiêng sóc Bom Bo nói riêng. Đây là công trình hết sức ý nghĩa đối với đồng bào S’tiêng nhằm duy trì và phát huy bản sắc văn hóa và giới thiệu với du khách gần xa. Trong đó, vai trò của những già làng, Người có uy tín là hết sức quan trọng, nhất là trong việc tuyên truyền, vận động bà con trong việc giao đất, di dời nhà cửa, thực hiện tái định canh, định cư … để đẩy nhanh tiến độ xây dựng khu bảo tồn. Trong cuộc sống cộng đồng, để làm theo lời Bác Hồ dạy, bằng kinh nghiệm và uy tín của mình, ông Điểu Lên sẵn sàng chia sẻ với bà con những gì mình biết, mình hiểu trong bất cứ thời gian nào, có lúc thì kết hợp với chính quyền, mặt trận và các đoàn thể họp dân để tuyên truyền bằng 2 thứ tiếng (tiếng phổ thông và tiếng dân tộc) để đồng bào dân tộc S’tiêng hiểu rõ hơn, lúc thì tranh thủ trong các dịp lễ hội hay những khi đi làm rẫy để tuyên truyền vận động.
“Những lúc đó tôi thường kể chuyện về tấm lòng của Bác Hồ với đồng bào DTTS, nói chuyện một cách chân tình về các vấn đề lao động, sản xuất, đời sống sinh hoạt hàng ngày của gia đình, về cách thức làm ăn, về văn hóa, văn nghệ dân tộc, khuyến khích bà con chăm chỉ làm ăn, phát triển kinh tế, nhất là ý thức, trách nhiệm của đồng bào mình trong việc giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa, các lễ hội, phong tục, trang phục, ẩm thực truyền thống của dân tộc do cha ông để lại.
Ông Điểu Lên vui vầy bên con cháu
Từ đó đồng bào mình hiểu biết về chủ trương, chính sách và pháp luật của Đảng và Nhà nước, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Đồng thời kể lại cho bà con nghe về những gì mà cán bộ của Đảng, chính quyền, mặt trận đã truyền đạt, để động viên, nhắc nhở những việc gì cần cảnh giác, không nên nghe và tin theo lời kẻ xấu xúi giục. Nói với bà con phải biết rằng mình có cuộc sống ấm no hạnh phúc ngày hôm nay là nhờ ơn của Bác Hồ, ơn Đảng, Nhà nước quan tâm chăm lo, đã đầu tư xây dựng trạm y tế để chăm sóc sức khỏe, xây dựng trường học để dạy chữ con em ta và đào tạo nhân lực cho vùng dân tộc thiểu số, xây dựng hệ thống đường, điện, đầu tư phát triển kinh tế, thực hiện định canh, định cư”, ông Điều Lên tâm sự.
Ông Điểu Lên nhắn nhủ, ông xin thay mặt cho bà con dân tộc S’tiêng nói chung và Sóc Bom Bo nói riêng đề nghị các cấp, các ngành quan tâm hơn nữa để sớm hoàn thành dự án Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo; hỗ trợ xây dựng các làng nghề truyền thống dân tộc và hỗ trợ sản xuất hàng hóa, tìm đầu ra cho các sản phẩm của các làng nghề truyền thống để đồng bào có thể duy trì và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc, giải quyết việc làm cho lao động dân tộc thiểu số; quan tâm hỗ trợ đào tạo nghề truyền thống cho lao động trẻ có khả năng làm ra sản phẩm hàng hóa và dịch vụ để giới thiệu những bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình đối với khách du lịch khi đến với khu bảo tồn.
Đồng thời, các cấp cần quan tâm hơn về chế độ hỗ trợ tập huấn nâng cao kiến thức, kỹ năng tuyên truyền cho các già làng, Người có uy tín để hoạt động tốt trong công tác tuyên truyền vận động bà con đồng bào dân tộc thiểu số chấp hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, làm giàu chính đáng, duy trì các bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc mình.
