Cơ chế và hệ thể chế phát hiện, thu hút, tuyển chọn, trọng dụng nhân tài lãnh đạo, quản lý

Hội nhập quốc tế trên nền móng giữ gìn và nâng niu hòa hiếu bốn bể làm phương lược hành xử chân thành, vì hòa bình thế giới

Trong lịch sử mấy ngàn năm, dân tộc ta đã đối mặt và chiến thắng hàng trăm cuộc chiến tranh vệ quốc. Có lẽ hiếm có quốc gia, dân tộc nào trên hoàn cầu lại gánh chịu thương đau chất chồng và nặng nề như thế! Vì thế, suốt lịch sử của mình, toàn thể dân tộc chúng ta hiểu cái giá của hòa bình, của độc lập, tự do và nối đời xây đắp mối hữu nghị lân bang hay bảo vệ bằng mọi giá tình hòa hiếu với các dân tộc khắp bốn bể năm châu, nhưng quyết không mơ hồ hay càng không ảo tưởng về thứ ảo giác nào đó mà buông lơi quyền bảo vệ lãnh thổ thiêng liêng vô giá, càng không run sợ trước bất cứ sức ép hay sự đe dọa nào của bất cứ ai, từ bất cứ phía nào. Chúng ta yêu hoa hồng nhưng dân tộc Việt Nam không ngần ngại buộc phải tự vệ để bảo vệ hòa bình đất nước và sự toàn vẹn lãnh thổ của chính mình, vì sự trường tồn của dân tộc Việt Nam, vì khát vọng bốn bể bình yên của thế giới loài người! Vì nền độc lập, dân tộc phải “Đánh cho để dài tóc/ Đánh cho để đen răng/… Đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ”, lấy máu mà giành lại; và khi giành lại được, quyết không gây thù oán với một ai! Vì, chỉ cần “Còn non, còn nước, còn người”! Tất cả tấm lòng trước sau hòa hiếu đều vì nền độc lập, tự do của đất nước, vì “non sông ngàn thuở vững âu vàng”; vì hạnh phúc của nhân dân, vì nền hòa bình thế giới, chứ không bởi lý do nào khác vu vơ!

Đó là quyền tự quyết và tự vệ chính đáng Việt Nam, của bất cứ quốc gia, dân tộc nào khát khao độc lập, tự do và yêu mến hòa bình! Vì chúng ta là con Lạc, cháu Hồng, một phần hữu cơ của nhân loại tiến bộ! Vì, đó là những quyền cơ bản thiêng liêng của đất nước, của con người dù ở nơi đâu trên mặt địa cầu: Độc lập - Tự do - Hạnh phúc! Chúng ta tựa lưng vào sức mạnh lịch sử mấy ngàn năm, trên nền tảng lòng dân đoàn kết dân tộc và bốn biển, quyết bảo vệ Tổ quốc thiêng liêng, gìn giữ nền độc lập, hòa bình vô giá và nâng niu vô điều kiện khát vọng thiêng liêng “tắt muôn đời chiến tranh” của ông cha ta, vì nhân loại hòa bình! Đó là khát vọng, là lẽ sống của toàn thể đồng bào nước Việt! Đó là danh dự, là bản lĩnh Việt Nam!

Trên lộ trình, trong từng bước đi hội nhập quốc tế hôm nay, với tâm thế và hoài bão ấy, Việt Nam đến với bạn bè bốn phương mà tất thảy ai đều thấy và mong bạn bè bốn phương đã, đang, sẽ tới Việt Nam đều trân trọng điều giản dị ấy! Thành quả là sự nỗ lực của đồng bào ta dù ở trong nước hay ở nước ngoài, dưới ngọn cờ của Đảng, sự ủng hộ của toàn thể bạn bè quốc tế khắp bốn bể năm châu! Hơn 180 quốc gia và vùng lãnh thổ trên khắp hành tinh đặt mối quan hệ bang giao với chúng ta! 

Đó là Quốc tín Việt Nam!

Lòng tin của đất nước - sự thành bại của dân tộc - làm nên vị thế, sức mạnh Tổ quốc đang đòi hỏi danh dự của gần 100 triệu đồng bào, trước hết thách thức đội ngũ tinh hoa dẫn dắt dân tộc hơn hết bao giờ!

Phát triển xã hội chủ nghĩa - cương lĩnh phát triển bất biến

Đó là mục tiêu chiến lược phát triển của Việt Nam. Nó khác với mục tiêu của chiến lược.

Trong 35 năm đổi mới, dưới ngọn cờ xã hội chủ nghĩa, đất nước đã giành được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, dân tộc ta tiến những bước dài quan trọng trong lịch sử nước nhà. Và, khi nhìn nhận công cuộc đổi mới toàn diện của Việt Nam, bạn bè quốc tế cũng chia sẻ: “Các đồng chí cộng sản Việt Nam kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin và chủ trương xây dựng chủ nghĩa xã hội, đã đạt được những thành tích to lớn về mọi mặt”⁽¹⁾, “Chủ nghĩa xã hội mang đặc sắc Việt Nam đã khiến quốc gia này thành nước có sức ảnh hưởng lớn nhất tại bán đảo Đông Dương”⁽²⁾. Dưới nhan đề bài “Thắng lợi của Việt Nam là thắng lợi của cả loài người”, dư luận quốc tế xác tín: “Việt Nam đang thực hiện một quá trình đổi mới đầy sáng tạo nhằm đưa chủ nghĩa xã hội thích ứng với hoàn cảnh mới, với điều kiện lịch sử và bối cảnh quốc tế mới. Những thành tựu to lớn của Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới nhưng vẫn giữ được những nguyên tắc của chủ nghĩa xã hội”⁽³⁾. Và, “Tầm nhìn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội đang trở nên sinh động ở Việt Nam hôm nay”⁽⁴⁾.

Hơn bất cứ một ai khác, một lực lượng nào, Đảng đang đi tiền phong thực hiện sứ mệnh lịch sử, mục tiêu cao cả đó một cách kiên định như tròn 92 năm trước, khi Đảng vừa ra đời, đã gánh lấy trọng trách lãnh đạo dân tộc Việt Nam phá bỏ gông xiềng nô lệ, giành lại độc lập, tự do cho đất nước. Vì, sứ mệnh lịch sử dân tộc ấy đã trao cho Đảng gánh vác, “đứng mũi chịu sào” trước dân tộc; và đồng bào đã tin cậy Đảng, trước sau ủng hộ “đứa con nòi” của mình! Để đáp lại sự gửi gắm tin cậy đó, Đảng không ngừng chủ động nỗ lực sửa mình toàn diện, đặc biệt nắm chắc luật pháp lãnh đạo, cầm quyền, tiếp tục hoàn thành trọng trách to lớn và thiêng liêng ấy! Và, Nhà nước ta, khi mới sinh ra đã tự nhiên là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; cuống nhau, dòng máu Nhà nước thuộc về nhân dân! Đảng tiếp tục xứng đáng là “đứa con nòi”, “người lãnh đạo” cùng với Nhà nước xứng đáng là “đầy tớ”, là “công bộc” của nhân dân!  

Đó là Quốc chính xã hội chủ nghĩa Việt Nam!

Tư cách và sức mạnh đất nước hoàn toàn tùy thuộc sự đoàn kết thống nhất của gần 100 triệu đồng bào ta dù ở trong nước hay ở nước ngoài và bè bạn quốc tế, trước hết và trực tiếp là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý được xem là tinh hoa dân tộc dẫn dắt chính thể Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

(còn nữa)

(1) htpp;//ww.cpv.org.vn/CPV/Dư luận quốc tế về Đại hội XI Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày 12-1-2011

(2) http;//www.tinmoi.vn/Du-luan-quoc-te-dua-dam-tin-ve-Dai-hoi-Dang-Viet-Nam, ngày 13-1-2011

(3) Z. B. Ca-rê-ra: Thắng lợi của Việt Nam là thắng lợi của cả loài người, Báo Nhân Dân, số ra ngày 26-9-2000, tr.3

(4) Lời chào mừng Đại hội VIII Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.72

(Tiếp theo kỳ trước)
BPO - Tháng 2-2022, Hội đồng Lý luận Trung ương và Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp tổ chức bản thảo và xuất bản cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. 

Cùng với rất nhiều vấn đề quan trọng, cuốn sách nhấn mạnh: “…Xây dựng cơ chế phát hiện, lựa chọn, trọng dụng nhân tài, cán bộ có năng lực nổi trội, cán bộ trẻ để đào tạo, bổ sung cán bộ cho Đảng; thu hút và khuyến khích cán bộ làm việc trong các cơ quan, lĩnh vực, địa bàn đặc thù, phức tạp, trọng yếu”.

Báo Bình Phước trân trọng giới thiệu loạt bài viết của nhà báo, TS. Nhị Lê, nguyên Phó tổng biên tập Tạp chí Cộng sản về vấn đề này.

Nhân tài lãnh đạo, quản lý

Toàn bộ những yêu cầu phát triển chiến lược đó đòi hỏi phải kiến tạo cho kỳ được đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, trực tiếp là cấp chiến lược ngang tầm sứ mệnh dẫn dắt quốc gia trong thế giới toàn cầu hóa ngày càng vận động đa dạng, phức tạp khôn lường hiện nay và tương lai. Nói cách khác, việc kiến tạo đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, ở đây là cấp chiến lược, cần được xây dựng về chất lượng và số lượng theo những trọng trách đó trở thành một trong những nhân tố phát triển Việt Nam.

Nói tới đổi mới, xây dựng một nền chính trị Việt Nam hiện đại càng không thể không nhấn mạnh trước hết tới đội ngũ các nhà chính trị, nhất là các thủ lĩnh chính trị ở tầm chiến lược, với tư cách là chủ thể quyết định mô hình thể chế chính trị, sự vận hành và sức mạnh của nền chính trị quốc gia. Họ là những nhà chiến lược và có ảnh hưởng chiến lược tới vị thế, sức mạnh và uy tín quốc gia một cách lâu dài. Ở họ không chỉ hội tụ, thể hiện và tỏa sáng quyền lực của nhân dân mà còn thể hiện quyền năng, quyền lực của nền chính trị quốc gia và quyền uy chính trị cá nhân, với tư cách là nhà chính trị mang tầm chiến lược, trong Nhà nước pháp quyền. Họ là rường cột, là tinh hoa của tinh hoa đội ngũ cấp chiến lược.

Vì thế, trước hết và sau cùng, họ phải là những chân nhân tài!

Nhân tài là ai?

Xưa nay, nước ta trải mấy ngàn năm, thời nào, triều đại nào cũng cần có người hiền tài. Hiền tài là tinh hoa của trời đất, thần thái của dân tộc, khí phách của Tổ quốc. Họ là hàn thử biểu về sự thịnh suy của một thời, của một triều chính cũng như của quốc gia, xã tắc. 

Nhưng, nhân tài chân chính thường khuất danh, ẩn tích. Ngọc không bán rao. Vì thế, ông cha ta nối đời quý trọng và đau đáu mời gọi, thiết tha chiêu cầu nhân tài. 

Truyền thống cầu hiền được để lại có lẽ bắt đầu từ đời Hùng Vương thứ VI sai sứ đi khắp nước cầu người hiền tài ra đánh giặc Ân xâm lược và Thánh Gióng vươn dậy thành người khổng lồ cưỡi ngựa sắt, nhổ tre đằng ngà đánh tan quân xâm lược. Lịch sử chép rằng, các vua Lý Cao Tông, Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông,  Lê Thái Tổ ban “Chiều cầu hiền” năm Kỷ Dậu 1429 tới hoàng đế Quang Trung xuống “Chiếu cầu hiền” năm Mậu Thân 1788; rồi các bậc tôn vương khác ở mọi thời: Lý Nhân Tông, Hồ Hán Thương, Cảnh Thịnh - Nguyễn Quang Toản, Minh Mệnh, đều ban “Chiếu cầu ngôn”, chiếu cầu người nói thẳng… Tất cả đều hướng mong đợi nhân tài, cầu người tài giỏi, đạo đức ra giúp nước và trông đợi họ từ trong muôn dân, khắp sơn hà xã tắc và cả người nước ngoài ở Việt Nam!

Cách nay hơn 530 năm, Đông các Đại học sĩ Thân Nhân Trung viết: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn. Vua Lê Thánh Tông từng răn bảo thái tử: Dù là thiên tử, con trời, đứng đầu trăm họ, có quyền uy tuyệt đối với thần dân, có quyền phong chức tước cho thần linh, các vị vua chúa các triều đại vẫn thấy rằng một mình không thể đảm đương được trọng trách, mà phải dựa vào dân, dựa vào nhân tài của đất nước. Và, hơn hai trăm ba chục năm trước, hoàng đế Quang Trung nói: Dựng nước lấy việc học làm đầu. Muốn thịnh trị lấy nhân tài làm gốc.

Gần 77 năm trước, ngày 16-11-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Nhân tài và kiến quốc”, Người khẳng định: Kiến quốc có chắc thành công thì kháng chiến mới mau thắng lợi. Kiến thiết thì phải có nhân tài. Chỉ ít tháng sau đó, ngày 20-11-1946, trong lá thư Người gửi khắp nước, mong “Tìm người tài đức”, có lời: Nước nhà cần phải kiến thiết. Kiến thiết cần phải có nhân tài. Có thể xem đây như bản chiếu cầu hiền cách mạng.           

Nhìn khắp, dù rất phong phú nhưng nay, có thể nói, chưa thấy kiến giải diện mạo chân nhân tài hoàn bị, ngõ hầu đủ để xét đoán nhân tài là thế nào, tư chất, khí phách, hành động của nhân tài ra sao,… để có định chế mời gọi, kế sách trọng dụng và đối đãi nhân tài sao cho xứng đáng.  

Nhân tài là người giấu mình, luôn nghĩ trước, nói trước, làm trước, hy sinh trước, quyết không nệ vào danh tiếng hão, càng quyết không mưu cầu và buộc mình vào lợi lộc. Họ sống và hành động, tất cả vì công việc, vì cộng đồng, rộng và cao hơn hết, vì danh dự và lợi ích của quốc gia, xã tắc, sau cùng mới là vì liêm sỉ, phẩm giá cá nhân...

Nhân tài là người trước nhất nghĩ ra điều chưa ai nghĩ được, nhìn thấy điều chưa ai nhìn thấy, nói những điều không ai có thể nói hoặc dám nói, làm những việc không ai có thể làm được, tổ chức hành động thì không ai có thể sánh bằng. Và, điều quan trọng nhất, khi bình công, lại là người giấu mình, chối bỏ hoặc bất đắc dĩ phải đi sau cùng trong chuyện tôn vinh danh tiếng, càng đi sau cùng trong lúc nhận thưởng hoặc hưởng thụ, thậm chí chối từ hay quyết không nhận sự tấn phong, chối từ mọi đối đãi.

 

Nói khái lược, nhân tài là ở chính mỗi người, trong khắp mọi người không kể là ai, ở khắp mọi nơi, trên mọi lĩnh vực và thời nào cũng có. Người chưa tài tu dưỡng sẽ thành nhân tài, người tài rèn luyện sẽ thành hiền tài, thiên tài… Đó là lẽ thường thấy xưa nay. Một quốc gia may mắn là quốc gia có nhiều bậc hiền tài. 

Nếu ai là người nhìn thấy trước những điều sẽ đến, những việc nhất định đến mà chưa ai nhìn ra; nói những điều cần nói ấy mà chưa ai dám nói; truyền cảm hứng lôi cuốn cộng đồng làm những việc ấy cần làm mà chưa ai dám làm; chịu trách nhiệm trước hết tất cả những công việc đó, kiên quyết bảo vệ cộng đồng hành động theo mình mà chưa ai dám chịu trách nhiệm; và là người đi sau cùng trong việc nhận lợi ích từ tất cả những công việc mà nhân tài nhìn thấy, nói và làm đó, nhất là trước những khúc quanh của thời cuộc hay bước ngoặt của lịch sử, có khả năng làm thay đổi thời thế và tạo nên cả sự chuyển vần của lịch sử… thì người ấy là nhân tài vậy.

 Và, nếu xem nhân tài là người nhìn ra, biết nắm lấy chân lý, biết hành động theo quy luật, biết giữ lấy, cố kết, phát triển và dẫn dắt lòng người hành động theo chân lý, vì cộng đồng; vì quốc gia, dân tộc, dâng hiến cộng đồng, thậm chí quên cả bản thân mình thì cùng với thông qua tuyển chọn và sự tự khẳng định (thi cử, tiến cử, khoa bảng, tự tiến cử…) nhưng nhất định phải chọn lấy họ thông qua kiểm nghiệm qua hoạt động thực tiễn, với những đóng góp của họ rất nổi bật hoặc làm thay đổi thực trạng hoặc tạo ra điều mới chưa từng có hoặc tạo ra thời thế hoặc chuyển vần lịch sử hoặc tạo ra vận khí quốc gia hoặc thậm chí đảo lộn đời sống quốc tế… thì nhất định cần tôn vinh họ là nhân tài, thậm chí là bậc kỳ tài, quyết sẽ không nhầm lẫn. Đời người có thể không có học vị nhưng không thể không có học vấn, lại càng không thể không có nhân phẩm. Nhân phẩm là học vị cao nhất, vừa có tài vừa có đức mới thực sự là người trí tuệ, là nhân tài chân chính.

Nhìn dưới mọi góc độ, có thể nói, ở họ, chung đúc 5 phẩm chất: Tầm nhìn - Năng lực - Tỏa sáng - Dẫn dắt - Cống hiến.

Ấy là những bậc chân nhân tài vậy! 

Nhân tài rất đa dạng, thường bao gồm 5 loại: Nhân tài, hiền tài, thiên tài, vĩ nhân và thánh nhân. Và, nhân tài thể hiện rất đa diện, nhưng tựu trung ở đây, dưới góc độ chính trị xã hội, thể hiện trên 5 phương diện chính, gọi là: Chính trị gia, quản trị gia, quản lý gia, kỹ trị gia và phát minh gia.

(Tiếp theo kỳ trước)

BPO - Tháng 2-2022, Hội đồng Lý luận Trung ương và Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp tổ chức bản thảo và xuất bản cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. 

Cùng với rất nhiều vấn đề quan trọng, cuốn sách nhấn mạnh: “…Xây dựng cơ chế phát hiện, lựa chọn, trọng dụng nhân tài, cán bộ có năng lực nổi trội, cán bộ trẻ để đào tạo, bổ sung cán bộ cho Đảng; thu hút và khuyến khích cán bộ làm việc trong các cơ quan, lĩnh vực, địa bàn đặc thù, phức tạp, trọng yếu”.

Báo Bình Phước trân trọng giới thiệu loạt bài viết của nhà báo, TS. Nhị Lê, nguyên Phó tổng biên tập Tạp chí Cộng sản về vấn đề này.

Nếu xem chính trị, với nghĩa rộng nhất, như người xưa nói là: Chính trị là chính trực. Nếu lấy chính trực mà hành xử, mà điều hành chính sự thì có ai dám không chính trực thì tham chính là một công việc chính trực nơi chính trường phức tạp một cách liêm sỉ. Tham gia chính trị, cán bộ lãnh đạo, quản lý chiến lược là chỉ được phép làm mọi công việc chính đáng vì quốc gia và quốc dân mà thôi. 

Chính trị là một nghề đòi hỏi tính chuyên nghiệp tinh hoa và các nhà chính trị chiến lược, ở góc nhìn này, là những phần tử tinh hoa có tầm nhìn chiến lược vượt mọi giới hạn, hoạch định (và thực thi) quyết sách chiến lược kiến tạo vị thế, sức mạnh, uy tín và danh dự quốc gia, là tấm gương quốc gia về chính trực, sự dũng cảm và liêm chính... có sự ảnh hưởng vượt không gian quốc gia và có sức sống lâu dài, vượt thời gian tôn vinh quốc thể. Nói một cách hình ảnh, họ là những người dù ngồi một chỗ nhưng định việc ngàn dặm giang sơn. Vì vậy, có thể nói, trong trăm nghìn cán bộ cấp chiến lược, có rất ít các nhà chiến lược. Họ là tinh hoa của tinh hoa! Đó là sự thống nhất của hai đội ngũ này.       

Do đó, trọng tâm của công việc đổi mới công tác tổ chức - cán bộ hiện nay không thể không dành sức lực và điều kiện để làm tốt mấy vấn đề có ý nghĩa quyết định thành bại mang tầm chiến lược quốc gia, dưới góc nhìn thể chế này: 

Tiếp tục đổi mới tư duy về chính trị gia

Một là, người đứng đầu quốc gia, đứng đầu bộ máy chính trị cao cấp, chiến lược của nền chính trị hiện đại nước nhà, phải hoạt động theo hướng chuyên nghiệp hóa và văn hóa hóa. 

Hai là, xây dựng bộ tiêu chí của một nhà chính trị, yêu cầu của những lĩnh vực chính trị cơ bản và chủ yếu, các chức danh chính trị… phù hợp với nền chính trị của chúng ta. Họ tích hợp và thể hiện một cách toàn diện và nổi bật tập trung năng lực chính trị, nhất là tầm nhìn chính trị xa rộng và năng lực hành động chính trị vĩ mô, trên nền tảng tri thức rộng lớn, xứng đáng với tư cách là nhà chính trị chuyên nghiệp. Vì, ngày nay, một lần nữa nhắc lại, Đảng yêu cầu cán bộ và đảng viên chẳng những thành thạo về chính trị mà còn phải giỏi chuyên môn, không thể lãnh đạo chung chung, như Chủ tịch Hồ Chí Minh nói. Trong đó, phẩm chất cơ bản là tầm nhìn viễn kiến chiến lược, sự dũng cảm, danh dự và liêm sỉ chính trị gia phải được ưu tiên hàng đầu.   

Ba là, thông qua mọi con đường phát hiện, thu hút, tập hợp những người có năng khiếu chính trị, những người có nguyện vọng làm các công việc chính trị… ở tất cả mọi nơi, đối với mọi lứa tuổi, trên mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội… Nghĩa là, cần xác lập cơ chế tuyển dụng nhân tài một cách dân chủ và phù hợp. Ở đây, tối thiểu với các “con đường” dân chủ và nghiêm ngặt (thi tuyển, tranh tuyển, ứng tuyển, tiến tuyển, bầu tuyển, cử tuyển…,), để tuyển chọn và sử dụng, theo mục tiêu của chiến lược phát triển tổng thể đất nước. Lưu ý rằng, lịch sử cho thấy, các chiến lược gia như “ngọc tự sáng”, chứ họ quyết “ngọc không bán rao”, nên trong quá trình chọn tuyển, rất cần đối đãi thành tín và tinh tế với họ.

Sử dụng, kiểm tra họ thật đúng đắn và chính đáng trên chính trường một cách văn hóa, theo phương châm khoa học - dân chủ - văn hóa và phù hợp. Nhân dân phải giữ vai trò là một chủ thể trong công việc lựa chọn, giám sát, bãi miễn và thực hiện các quyền khác của mình theo luật định, đối với các nhà chính trị nói chung, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý chiến lược nói riêng, thể hiện tập trung và sinh động sức mạnh và sự sống còn quyền lực của nhân dân, khi nhân dân ủy thác cho họ. Ngày xưa, ông cha ta đặt ra lệ khảo thí, khảo quan định kỳ và tôn vinh xứng đáng những bậc hiền tài cũng là vì thế. Vì, họ là biểu tượng quốc gia, là tấm gương phản chiếu quốc thể, như đã trình bày.     

Bốn là, đào tạo họ một cách toàn diện, trước hết là tư cách, rộng hơn là đạo đức của một người làm chính trị… trong nền chính trị hiện đại. Ngày xưa, ông cha ta lập Quốc tử giám, rồi Trường hậu bổ nhằm đào tạo, rèn luyện những người ra làm quan cũng là vì lẽ đó, trong đó hết sức rèn cái “đạo” của người làm quan. Vì, chính trị không phải là thứ chính trị suông mà ở góc độ nào đó chính trị chính là đạo đức; là tự trọng, là liêm chính, là văn hóa, cao nhất là danh dự quốc gia. Nói như Chủ tịch Hồ Chí Minh: Phải có chính trị trước rồi có chuyên môn; chính trị là đức, chuyên môn là tài. Vì thế, theo nghĩa nào đó, đạo đức là giềng mối làm nên nền văn hóa chính trị của chúng ta. Nếu họ được xem là các nhà lãnh đạo, quản lý xứng đáng là những nhà chính trị thực sự và chân chính, thì ở đây, họ phải xứng đáng là những tấm gương sống về đạo đức là vấn đề vô cùng quan trọng. 

Năm là, đối đãi với những người làm chính trị, nhất là những chiến lược gia thật ngang tầm và xứng đáng. Đó là rường cột của đội ngũ cấp chiến lược, là tinh hoa của xã tắc. Đồng thời, trên nền tảng pháp quyền, xử lý thật nghiêm minh những nhà chính trị, những cán bộ lãnh đạo, quản lý, dù ở cấp nào, làm tổn hại uy tín và sức mạnh nền chính trị đất nước. 

Về kiến tạo môi trường nhân tài xuất hiện - nền tảng phát lộ và phát hiện cán bộ lãnh đạo, quản lý mang tầm chiến lược 

Chúng ta biết lịch sử xã hội do chính con người sáng tạo ra, nhưng rồi lịch sử lại góp phần đào luyện, hun đúc con người. Vì vậy, nhân tài là sản phẩm đồng thời là chủ thể của lịch sử, trước hết do lịch sử quyết định. Thực tế cho thấy, ở vào những lúc giao thời, bước ngoặt của lịch sử, nhân tài thường xuất hiện. Do vậy, lịch sử là điều kiện, là môi trường tạo ra nhân tài. Ấy là thời. 

Mặt khác, tất cả nhân tài mà chúng ta ghi nhận không ai không có quá trình khổ luyện, tự đào tạo và được đào tạo, trước khi họ thành đạt. Những gì là tư chất “thiên phú”, “thiên bẩm” của con người mà ta hay gọi là năng khiếu hoặc năng lực chuyên biệt, là rất quý, song chỉ là điều kiện ban đầu; phải thông qua rèn luyện, thậm chí rất công phu, lâu dài, con người mới trở nên thực đức, thực tài. Như vậy, cùng với lịch sử, cơ chế phát hiện, đào tạo, sử dụng và thanh lọc như là “bà đỡ” cùng với sự khổ luyện của con người sẽ giúp con người trở thành nhân tài. Thiết tưởng, rất cần kíp có chiến lược về công việc này. Ấy là thế.

Đồng thời, chỉ có ai thực sự trải qua trường lịch sử kiểm chứng khắc nghiệt, họ thành công và tồn tại bền vững mới thực sự là người hiền tài. Ấy là lịch sử kiểm nghiệm.

Nói tóm lại, điều kiện để xuất hiện và thành nhân tài, gồm 3 mặt hữu cơ: thời - thế và sự kiểm nghiệm thực tế. 

Công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ do Đảng hiện nay, thực sự là một bước ngoặt về chất trong tiến trình cách mạng nước ta. Nó là môi trường và điều kiện thử thách lớn đối với tất cả chúng ta. Đồng thời, quá trình dân chủ hóa xã hội gắn chặt với sự giải phóng con người với mọi tiềm năng của họ, đang mở ra chân trời mới, chắp cánh cho toàn dân tộc và mỗi người thực hiện khát vọng của mình bằng chính sức mình một cách tự do và quang minh chính đại.  

Nếu quan niệm điều kiện xuất hiện nhân tài gồm 3 yếu tố nêu trên thì rõ ràng, thời điểm hiện nay, chính là vận hội to lớn nhất, là môi trường và điều kiện thuận lợi nhất. 

Về phát hiện nhân tài

Nhân tài không hình thành một cách tự phát, tự thân mà xuất hiện và hình thành nhân tài có 3 điều kiện, như đã nói ở trên. Do vậy, việc phát hiện nhân tài tùy thuộc vào xã hội và gia đình. Không chỉ thế, các tổ chức chính trị, đoàn thể, trường học, các tập thể lao động, công tác và các cá nhân đều là những môi trường rất quan trọng giúp việc phát hiện nhân tài. Vậy nên, các cấp có trách nhiệm cần mở rộng “ăng-ten”, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất (qua đường giới thiệu, đề nghị, tiến cử…) để thu hút và tập hợp họ. Xã hội hóa và dân chủ hóa việc phát hiện cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp chiến lược là điều rất cần kíp phải làm.

(Tiếp theo kỳ trước)

BPO - Tháng 2-2022, Hội đồng Lý luận Trung ương và Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp tổ chức bản thảo và xuất bản cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. 

Cùng với rất nhiều vấn đề quan trọng, cuốn sách nhấn mạnh: “…Xây dựng cơ chế phát hiện, lựa chọn, trọng dụng nhân tài, cán bộ có năng lực nổi trội, cán bộ trẻ để đào tạo, bổ sung cán bộ cho Đảng; thu hút và khuyến khích cán bộ làm việc trong các cơ quan, lĩnh vực, địa bàn đặc thù, phức tạp, trọng yếu”.

Báo Bình Phước trân trọng giới thiệu loạt bài viết của nhà báo, TS. Nhị Lê, nguyên Phó tổng biên tập Tạp chí Cộng sản về vấn đề này.

Quy hoạch và đào tạo, bồi dưỡng nhân tài

Phân loại những người có năng lực đặc biệt theo sở trường, để lập kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng rất linh hoạt (trường học, thực tế…), tạo họ phát triển tốt nhất những năng lực đặc biệt của mình. Nếu thực hiện tốt việc phát hiện, quy hoạch và đào tạo, bồi dưỡng sẽ đặt nền tảng vững chắc cho công tác tái tuyển chọn, bố trí, sắp xếp nhân tài theo yêu cầu. Đây là việc rất cơ bản. 

Điều kiện đủ: Tối thiểu có bốn mặt cần phải đáp ứng: 

Xây dựng cơ chế, với hệ định chế tuyển dụng chặt chẽ, thống nhất; đồng thời, xác lập quy chế bảo đảm trách nhiệm rõ ràng. Đi liền với quy chế tuyển dụng là xây dựng các quy chế sa thải, bãi miễn nghiêm ngặt. 

Lập Hội đồng Nhân tài quốc gia do Bộ Chính trị chủ trì; giao Ban Tổ chức Trung ương và Bộ Nội vụ thực thi, trên cơ sở Hội đồng Nhân tài các cấp (có thể lâm thời), để tuyển chọn, bố trí và sử dụng nhân tài mang tầm chiến lược. Hội đồng này có nhiệm vụ tuyển chọn, trọng dụng trên tầm vĩ mô và tham mưu toàn quốc các chức danh lãnh đạo, quản lý mang tầm chiến lược.

Đổi mới hệ thống và phương thức đào tạo theo hướng chuyên biệt hóa. Cải cách Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và Học viện Hành chính quốc gia ngang tầm nhiệm vụ đào tạo các chính trị gia, quản trị gia ngang tầm đất nước và hội nhập sâu rộng quốc tế. Trong các học viện này, lập khoa đào tạo nhân tài riêng hoặc khoa lãnh đạo, quản lý, trên 3 hướng: lãnh đạo, quản lý và các công việc phục vụ công tác lãnh đạo, quản lý. 

Chúng tôi muốn nhấn mạnh về tầm vóc của Học viện Hành chính quốc gia trong công việc này. Cùng với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đào tạo về chính trị, học viện đào tạo cán bộ, công chức, viên chức nhà nước các cấp về khoa học quản lý, khoa học tổ chức hành chính và khoa học pháp lý… rất riêng. Các nước trên thế giới rất coi trọng loại học viện này. Trong điều kiện Đảng cầm quyền lãnh đạo bằng Nhà nước, bằng pháp luật… nên trọng trách của học viện này càng quan trọng và nặng nề hơn bao giờ hết. Đó là một trong hai “kênh” đào tạo cán bộ lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà nước mang tầm chiến lược. Vì vậy, việc nâng tầm về vị thế, chức năng và nhiệm vụ của Học viện Hành chính quốc gia hiện nay, hơn bao giờ hết, trở nên rất quan thiết và mang ý nghĩa chiến lược mang tầm vóc quốc tế. Chỉ có như vậy, mới bảo đảm sự thông suốt, linh hoạt trong đào tạo các loại cán bộ lãnh đạo với cán bộ quản lý, nhất là cấp chiến lược của hệ thống chính trị mang tầm vĩ mô, trong điều kiện kiến tạo và phát triển Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 

Từ thực tiễn 10 năm qua cũng cho thấy, sự lúng túng khi nhập vào lúc tách ra hai loại trường này càng làm bộc lộ rõ về sự “lưỡng phân” giữa công việc lãnh đạo và công việc quản lý trong điều kiện Nhà nước pháp quyền. Gần đây, chúng ta tổ chức các “lớp nguồn” trước các kỳ đại hội Đảng (và bầu cử đại biểu Quốc hội) nhưng chỉ dừng lại ở mức giải quyết tình thế, thậm chí “ngắn hạn”, vô hình tạo nên sự “cắt khúc”, “khép kín”, rơi vào tình trạng “đa năng” chung chung… khi bố trí cán bộ lãnh đạo, quản lý chiến lược. Và, không ít người đã “đứt gánh giữa đường”, vì thiếu hụt không chỉ về chính trị mà còn rất bất cập về chuyên môn và nhất là khoa học tổ chức - hành chính và pháp lý cầm quyền. Nghĩa là đây vẫn đang là một “khoảng trống”, thậm chí là những “hố đen” nguy hiểm. Đó cũng là nguyên nhân vì sao hơn 15 năm nay, chỉ ở cấp tỉnh, thành, bộ và các cơ quan ngang bộ hằng năm ban hành hơn 1.600 văn bản trái luật. Đây là điều cần cảnh báo rất nghiêm khắc. Điều này đang thách thức vai trò cầm quyền bằng pháp luật của Đảng; đồng thời, vô hình hạ thấp tính thượng tôn pháp luật của Nhà nước ta. Sâu và xa hơn, không ít người rất không “đúng vai” lại rất “không thuộc bài”, như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh và cảnh báo. Đồng chí yêu cầu nhiều lần về sự nhầm lẫn, sai lầm giữa việc lãnh đạo, cầm quyền với quản lý, quản trị; giữa dân chủ, tự do với kiểm soát quyền lực khoa học và hiệu quả đối với những “ông vua con”, những “ông tướng, bà tướng”, những ông “quan cách mạng”; nếu buông lỏng hoặc chưa khắc phục vô hình sẽ hạ thấp cả hai, vì thiếu sự phân định về thể chế trên phương diện này. Theo đó, hiện nay, cần đổi mới theo hướng mở, động, đa dạng, theo chức danh lãnh đạo, quản lý một cách linh hoạt, thiết thực… trên cơ sở đổi mới không ngừng hai cơ quan đào tạo chiến lược này một cách xứng tầm, góp phần giải quyết trọng sự này.

Tất cả đều nhằm đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ nhân tài, với tư cách là chính trị gia - quản lý gia - kỹ trị gia… làm công việc lãnh đạo, quản lý quốc gia các cấp, trước hết là cấp chiến lược. 

Thể chế hóa các quy định, trong đó các quy chế thưởng - phạt phù hợp, rõ ràng từ khâu phát hiện, quy hoạch, đào tạo, trọng dụng, thải loại… một cách thống nhất và khả thi giữa Đảng cương với quốc pháp và sự tín nhiệm của nhân dân trong việc lựa chọn, kiến tạo và phát triển nhân tài lãnh đạo, quản lý.  

Cùng với chính sách dưỡng liêm, cần có chính sách biệt đãi về vật chất và tinh thần đối với nhân tài, nhất là nhân tài ở những lĩnh vực mới, quan trọng, có tính quốc tế. 

Đổi mới một đội ngũ ngang tầm làm công việc hệ trọng trong việc sắp đặt tổ chức và tuyển chọn người

Tư chất và phẩm hạnh cá nhân người đứng đầu

Ai cũng có 3 mối quan hệ là với mình, với người, với việc. Là người có đức chính, phải thể hiện sự đúng mực, cao thượng trong các mối quan hệ đó, nhưng trước hết là trong công việc. Do nắm trong tay quyền lực công rất trọng yếu nên khả năng vụ lợi, lạm quyền, “nếu không giữ đúng Cần, Kiệm, Liêm, Chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân”. “Thượng bất chính, hạ tắc loạn”. 

Do vậy, liêm chính vừa là tiêu chí đạo đức cơ bản vừa là thước đo bản lĩnh giữ mình và khả năng chống lại sự tha hóa quyền lực của đội ngũ làm công việc tổ chức cán bộ, trước hết là người đứng đầu. “Đại thần giữ phép, tiểu thần sẽ liêm chính”. Người đứng đầu không tốt, mong cấp dưới tốt chẳng khác nào nước đầu nguồn đục mà mong cho dòng dưới trong. Bất luận trong hoàn cảnh nào cũng phải lựa chọn người đứng đầu thực sự tiêu biểu đủ đức và tài, sẽ như cánh chim đầu đàn, sẽ là “thủ lĩnh” tạo môi trường công tác kỷ cương, liêm chính.

Để xứng đáng là “con mắt tinh đời”, ngoài “năng lực chuyên biệt”, “trực giác về tổ chức”, như V.I. Lênin nói, người đứng đầu các cơ quan giữ trọng trách về công tác tổ chức cán bộ trong hệ thống chính trị mà không chính thì ở dưới sẽ “quân hồi vô phèng”; nếu người quản lý không liêm, tất cả sẽ thi nhau sách nhiễu cấp dưới và “xà xẻo” của công và của cán bộ; nhất định làm tổn thương đức chính, nhất định lâm vào căn bệnh “cánh hẩu”, thậm chí đố kỵ với cán bộ. “Tự mình phải chính trước, mới giúp được người khác chính; mình không chính, mà muốn người khác chính là vô lý”. Tâm phải rộng để dung nạp người trong thiên hạ. Tâm phải công bằng để làm việc trong thiên hạ. Tâm phải trầm tĩnh để xét lý trong thiên hạ. Tâm phải vững vàng để chống lại những biến cố trong thiên hạ. 

Đó là “nhãn quan ưng đại, tâm ưng tế” (con mắt nhìn cho rộng, tấm lòng suy cho kỹ càng), là sự chính trực của người lãnh đạo công tác tổ chức cán bộ các cấp. 

Người phụ trách công tác tổ chức cán bộ phải thấm đẫm tinh thần “dĩ công vi thượng”, sự trong sạch, ngay thẳng, công tâm, chính trực, giàu đức hy sinh. Đây là phẩm chất hàng đầu của đội ngũ này. Không đơn thuần là của cải, người làm công tác tổ chức cán bộ phải chế ngự lòng tham về mọi phương diện, tức “không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không tham sung sướng. Không ham người tâng bốc mình”. 

Bất kể ai trong hệ thống công quyền cũng đều phải thực hành liêm chính. Và, người lãnh đạo, nhất là người đứng đầu trong công tác tổ chức cán bộ các cấp càng phải là tấm gương trước hết về sự liêm chính. Họ làm công việc nan giải nhất nhưng cũng rất vẻ vang là chăm lo cái gốc của quốc gia, rường cột của chế độ, tài sản vô giá của dân tộc.  

Ai không giữ được như thế, phải đào thải ngay lập tức!

(Còn nữa)