Chọn nghề nghĩa là chọn cho mình một tương lai và lựa chọn sai ngành nghề có thể dẫn đến nhiều hệ lụy đối với người học. Những năm trước, công tác hướng nghiệp chưa được chú trọng và hoạt động không hiệu quả, vì thế, nhiều học sinh mất đi “cơ hội vàng” để tìm hiểu về tương lai. Thời gian gần đây, các hoạt động hướng nghiệp liên tục được triển khai dưới nhiều hình thức và mở rộng cả về biên độ tuổi. Qua đó, giúp học sinh sớm nhận thức về nghề nghiệp, lựa chọn nghề phù hợp với bản thân và nhu cầu xã hội.
Chú trọng hướng nghiệp sớm
Ngày hội hướng nghiệp là một trong những hoạt động thường xuyên được Trường THCS Tân Bình (TP. Đồng Xoài) tổ chức cho học sinh lớp 9. Từ những ngày hội này, học sinh được cung cấp, trang bị thêm nhiều thông tin bổ ích. Ngoài kiến thức nghề nghiệp, các em còn được truyền cảm hứng đam mê, tâm huyết từ các chuyên gia trong từng lĩnh vực. Bên cạnh đó, ngày càng có nhiều trường trung cấp, cao đẳng, đại học phối hợp với các trường phổ thông thực hiện những dự án giới thiệu nghề nghiệp, giúp học sinh có điều kiện trải nghiệm nghề nghiệp mà các em yêu thích. Để từ đó, giúp các em có sự lựa chọn phù hợp.
Em Trương Ngọc Thoại Anh, học sinh lớp 9, Trường THCS Tân Bình chia sẻ: “Ước mơ của em là trở thành biên tập viên. Qua buổi tư vấn hướng nghiệp, em tiếp thu nhiều điều và xác định được trường, ngành học cũng như khối thi mà bản thân phải theo đuổi”.
Thực tế hiện nay, bất cứ trường nào cũng có thể tổ chức tốt các hoạt động hướng nghiệp. Chi phí cho hoạt động này tùy thuộc vào điều kiện từng trường. Ngay cả khi ngân sách eo hẹp, các trường vẫn có nguồn lực sẵn có để thực hiện như mời phụ huynh, cựu học sinh đến trường chia sẻ về nghề nghiệp để các em có cái nhìn thực tế về nhiều ngành nghề.
Khi hoạt động hướng nghiệp được tổ chức tốt, học sinh sẽ nhận thức được tầm quan trọng
của việc lựa chọn ngành nghề phù hợp. Trong ảnh: Hoạt động hướng nghiệp
tại Trường THCS Tân Bình (TP. Đồng Xoài) năm 2023 - Ảnh: Đặng Hùng
Theo quy định, khi tốt nghiệp THCS, học sinh có quyền tham gia học nghề ở các cơ sở đào tạo. Do vậy, hướng nghiệp sớm sẽ giúp các em có mong muốn học nghề xác định được nghề nghiệp cho bản thân. Đặc biệt, hoạt động tư vấn hướng nghiệp càng trở nên quan trọng hơn khi bắt đầu từ năm học 2022-2023, học sinh lớp 10 được lựa chọn môn học và nội dung học nhằm phát triển cả kiến thức, lý thuyết lẫn kỹ năng thực hành, hướng tới định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Điều đó có nghĩa thay vì hết THPT học sinh mới chọn nghề, chọn trường như trước kia, thì nay việc này sẽ phải đẩy sớm lên ngay sau bậc THCS. Định hướng nghề nghiệp sớm sẽ giúp các em có lộ trình học tập đúng đắn và tự tin vào lựa chọn của mình, cũng như có lợi thế cạnh tranh hơn trên thị trường nhân lực.
“Qua những buổi tư vấn hướng nghiệp, em càng có cái nhìn rõ hơn về các ngành nghề. Từ đó, xác định được thế mạnh cũng như sự yêu thích của bản thân và định hướng tương lai một cách đúng đắn hơn” - em Lê Đình Uy, học sinh lớp 9, Trường THCS Tân Bình cho biết.
Xác định rõ đam mê
Chọn sai ngành nghề không chỉ lãng phí chất xám mà còn khiến bản thân không phát huy được năng lực, tố chất, gây tâm lý chán nản, thiếu quyết tâm và động lực để học tập, làm việc sau này. Ngược lại, chọn đúng nghề sẽ tạo ra nhiều giá trị trong công việc và cuộc sống của mình. Bất cứ công việc nào cũng cần có đam mê. Do đó, điều đầu tiên là phải xác định rõ đam mê của mình; sau đó là cần đến năng lực và nỗ lực để đi đến thành công. “Em nghĩ bây giờ hầu như kiến thức đều mở. Ngoài được thầy cô giảng dạy trên lớp, nếu đủ đam mê với ngành mình mong muốn và quyết tâm thi đậu thì có thể học thêm ở bên ngoài, tìm hiểu trên mạng hoặc tự học khi có thời gian rảnh ở nhà. Có lộ trình học tập bắt đầu từ năm lớp 10 sẽ giúp học sinh có nhiều thời gian hơn và sự chuẩn bị cũng đầy đủ hơn” - em Nguyễn Đăng Trình, học sinh lớp 10, Trường THCS&THPT Tân Tiến, huyện Bù Đốp chia sẻ.
Tiết hướng nghiệp của học sinh lớp 10, Trường THCS&THPT Tân Tiến, huyện Bù Đốp
Một trong những mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông mới là đào tạo theo định hướng nghề nghiệp, góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp và tỷ lệ làm trái ngành nghề của sinh viên ra trường. Theo đó, hoạt động trải nghiệm - hướng nghiệp là một trong những hoạt động giáo dục bắt buộc của chương trình. Định hướng nghề nghiệp cho học sinh còn phải chú trọng cách tư vấn phù hợp, hướng dẫn để các em có kế hoạch, sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Theo cô Lê Thị Hằng, giáo viên Trường THCS&THPT Tân Tiến, đầu tư vào học tập và lựa chọn khối thi từ năm lớp 10 sẽ tăng khả năng đậu đại học cũng như phát triển ngành nghề cho tương lai sau này của học sinh. “Điều quan trọng các em phải xác định được mong muốn của bản thân chứ không phải là mong muốn của ba mẹ hay “chạy theo” bạn bè. Đam mê phải xuất phát từ trái tim mình. Thầy cô, ba mẹ chỉ là người định hướng, còn quyền quyết định là ở các em” - cô Hằng nói.
Khi hoạt động định hướng nghề nghiệp được tổ chức tốt, học sinh sẽ nhận thức được tầm quan trọng của việc lựa chọn ngành nghề phù hợp. Từ đó, có thể lựa chọn đúng ngành nghề ngay từ sớm, giúp các em phát huy được năng lực, sở trường. Chỉ có “lành nghề” thì dù là nghề gì, sự xuất sắc trong nghề cũng là yếu tố quyết định đưa tới thành công.
