Thủy điện Thác Mơ được xây dựng ở bậc thang trên cùng của dòng sông Bé thuộc địa phận các huyện Bù Gia Mập, Bù Đăng và thị xã Phước Long, tỉnh Bình Phước. Đây là niềm tự hào của ngành điện, góp phần làm thay đổi diện mạo của 8 huyện, thị xã của Bình Phước, biến thị xã Phước Long từ vùng núi rừng heo hút, giao thông đi lại khó khăn thành trung tâm chính trị-kinh tế-văn hóa của tỉnh.
Thủy điện bên dòng Thác Mơ
Dòng sông Bé nhìn từ Trạm 110KV Thủy điện Thác Mơ
Cuốc bộ lên đỉnh núi Bà Rá cao 376m, toạ lạc tại thị xã Phước Long, từ trên cao nhìn xuống, chúng tôi thấy dòng nước từ thượng nguồn cao nguyên về hướng chân đập, dòng nước cuộn trào làm bọt tung trắng xóa rồi hiền hòa trở lại khi gặp đập Thác Mơ. Phóng tầm mắt xa xa, Nhà máy Thủy điện Thác Mơ nằm sâu dưới thung lũng, được bao quanh bởi núi rừng hùng vĩ cùng hàng trăm ngàn ha cây công nghiệp của các hộ dân trong vùng. Trong thanh âm của dòng Thác Mơ có những giọt mồ hồi quện đặc gian khổ, vất vả của nhiều thế hệ cán bộ, công nhân vì nguồn điện sáng giữa đại ngàn.
Công ty cổ phần Thủy điện Thác Mơ (TMP), tiền thân là Nhà máy Thủy điện Thác Mơ, được thành lập năm 1994. Đây là công trình thủy điện lớn đầu tiên do tư vấn Việt Nam chủ trì lập luận chứng kinh tế - kỹ thuật; thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công. Là công trình thủy điện đầu tiên trên cả nước khởi đầu thành công cho việc ngành điện tự lo nguồn vốn đầu tư xây dựng nhà máy và được xây dựng trong bối cảnh yêu cầu cấp bách về cung cấp điện cho phát triển kinh tế của đất nước và khu vực phía Nam. Thủy điện Thác Mơ đã biến Phước Long từ vùng núi rừng hiểm trở, dân cư thưa thớt, giao thông khó khăn trở thành thị xã - một trong ba trung tâm lớn về chính trị, kinh tế, văn hóa của tỉnh Bình Phước.
Nhận thức được tầm quan trọng của điện năng trong việc phát triển kinh tế - xã hội, trong suốt 30 năm qua, tập thể lãnh đạo và cán bộ công nhân viên công ty luôn kề vai sát cánh, vượt qua những khó khăn trở ngại để xây dựng nên thương hiệu TMP hôm nay.
Thủy điện Thác Mơ nhìn từ trên cao
Là cán bộ đời đầu của nhà máy, ông Nguyễn Công Thắng, Quản đốc phân xưởng vận hành, bồi hồi nhớ lại: “Sau giải phóng 1975, cả một vùng đất giáp ranh giữa 2 huyện Bù Đăng, Bù Gia Mập và thị Phước Long là núi rừng hoang vu, heo hút bị bom đạn cày xới, đường dốc khúc khuỷu, cây cỏ rậm rạp, đi lại khó khăn. Những năm 80 của thế kỷ 20, cả nước và miền Nam “đói điện”, trong khi nhu cầu phát triển sản xuất công nghiệp cần nguồn điện năng rất lớn nên việc xây dựng nhà máy thủy điện là cấp bách. Để triển khai dự án, ngay từ những ngày đầu, việc khảo sát, thiết kế Thuỷ điện Thác Mơ đều do lực lượng kỹ sư trong nước thực hiện để tiến hành khởi công vào tháng 11 năm 1991. Sau khi ngăn đập, dâng nước, cắt tuyến mở đường, san ủi núi, bạt đồi, làm bạn với “rừng thiêng nước độc” và cùng với sự hỗ trợ của chuyên gia Ukraina, ngày 6-1-1995, tổ máy số 1 khởi động, tiếp đó là tổ máy số 2 vào ngày 30-4-1995, hòa vào lưới điện quốc gia. Đến năm 2014, được sự đồng ý của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, công ty đã khởi công xây dựng Nhà máy Thủy điện Thác Mơ mở rộng, nâng công suất từ 150MW lên 225MW, đưa vào vận hành vào cuối năm 2017, cung cấp sản lượng điện hàng năm 915 triệu KWh, giúp hạn chế tối thiểu ô nhiễm môi trường, nguồn nước, xói lở trên lưu vực sông Bé”.
Thủy điện Thác Mơ nhìn từ trên cao
Ông Nguyễn Văn Non, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy điện Thác Mơ chia sẻ, sau 29 năm vận hành, công trình đóng góp cho hệ thống điện quốc gia hơn 21 tỷ kWh điện, cùng với dung tích khoảng 1,3 tỷ m3. Thủy điện giúp cắt giảm lũ cho vùng hạ du mùa nước lũ, cấp nước phục vụ dân sinh mùa khô hạn và những năm gần đây giúp Bình Phước tăng thu ngân sách khoảng 200 tỷ đồng mỗi năm. “Khi nguồn điện phát ra, âm thanh của dòng thác vang vọng bốn bề, bừng sáng một vùng biên giới, hồi sinh vùng đất từng bị bom đạn chiến tranh cày xới, đưa Thủy điện Thác Mơ hòa vào lưới điện quốc gia, đóng góp vào công cuộc kiến thiết nền kinh tế - xã hội của đất nước sau chiến tranh” - ông Non tự hào.
Công ty Cổ phần Thủy điện Thác Mơ đã ứng dụng công nghệ 4.0 vào việc giám sát hệ thống nguồn DC
Khơi thêm nguồn điện sáng
Vượt qua những triền dốc quanh co, uốn lượn, chúng tôi đến Nhà máy điện mặt trời Thác Mơ có tổng công suất 50MWp, mức đầu tư 862 tỷ đồng được xây dựng trên một phần xã Đức Hạnh (huyện Bù Gia Mập) và phường Thác Mơ (thị xã Phước Long) diện tích 57ha, do Công ty Cổ phần Thuỷ điện Thác Mơ làm chủ đầu tư. Nhà máy có hàng trăm tấm kính phủ kín một bên triền đồi, nằm im lìm để hấp thụ bức xạ nhiệt tạo ra nguồn điện năng, kết hợp với không gian rừng, hồ tạo nên vẻ đẹp khó tả giữa cảnh quan nhân tạo và tự nhiên. Dự án sử dụng công nghệ mới là pin quang điện, hàng năm cung cấp cho hệ thống điện quốc gia 78 triệu KWh, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường, đóng góp 26 tỷ đồng mỗi năm vào ngân sách tỉnh Bình Phước, 78 triệu kWh vào hệ thống điện quốc gia. Và mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1489/ QĐ- TTg về việc phê duyệt Quy hoạch tỉnh Bình Phước thời kỳ 2021- 2023, tầm nhìn đến năm 2050 thì Cụm dự án điện mặt trời Thác Mơ 375MWp giai đoạn 2 tạo động lực lớn trong mở rộng, phát triển nguồn điện năng của tỉnh.
Một góc Nhà máy Thủy điện Cần Đơn
Rời nhà máy điện mặt trời Thác Mơ, chúng tôi đến Nhà máy Thủy điện Cần Đơn (do Công ty Cổ phần Thủy điện Cần Đơn làm chủ đầu tư) với hồ chứa có lưu vực hơn 19km2, dung tích gần 80 triệu m3, tiếp giáp huyện Bù Gia Mập và Bù Đốp, tỉnh Bình Phước. Nhà máy vận hành vào năm 2004, với 2 tổ máy M1, M2, tổng công suất 77,6 MW, sản lượng điện cung cấp ước tính trung bình 294,4 triệu KWh điện/năm cho lưới điện quốc gia. Không chỉ cung cấp điện, nhờ nguồn nước trên lòng hồ, năm 2007, dự án thủy lợi sau Cần Đơn có kênh chính 18.000m, kênh tưới cấp 1 là 26.965 được xây dựng với tổng kinh phí hơn 300 tỷ đồng từ vốn trái phiếu chính phủ, cung cấp nước tưới cho 4.578 ha đất nông nghiệp của 4 xã, thị trấn thuộc huyện Bù Đốp.
Trước đây, anh Hà Văn Thanh (ngụ thị trấn Thanh Bình, huyện Bù Đốp) trồng lúa và để có nước vào ruộng phải lắp đặt đường ống Pi 50, mỗi cuộn ống 600 ngàn đồng, từ khi có công trình thủy lợi sau Cần Đơn, ruộng lúa của gia đình không lo thiếu nước. Nhìn con nước chảy về hệ thống thuỷ lợi, anh Thanh khoe, gia đình không còn thấp thỏm, âu lo vì mỗi khi đến mùa xuống giống lúa vì thiếu nước tưới, làm lúa quanh năm, trung bình 1.000m2 ruộng/vụ thu hoạch được hơn 700kg lúa để ăn và chăn nuôi. Tuy nhiên, dự án thủy lợi sau Cần Đơn hiện mới chỉ đáp ứng 50-60% toàn bộ khu tưới, vào mùa khô hạn vẫn còn nhiều diện tích lúa của các hộ dân chưa được hưởng lợi.
Xuôi thuyền về hạ lưu sông Bé, chúng tôi dừng lại ở Nhà máy Thủy điện Srok Phu Miêng do Tổng Công ty Đầu tư phát triển đô thị và khu công nghiệp IDICO (thuộc Bộ Xây dựng) làm chủ đầu tư, có 2 tổ máy với tổng công suất lắp máy là 51MW, mỗi năm cung cấp khoảng 228 triệu KWh cho lưới điện quốc gia, cung cấp nước tưới cho 57.500ha đất canh tác nông nghiệp. Lòng hồ thủy điện rộng hơn 16,5 km2, nằm trên nấc thang thứ 3 của con sông Bé, lọt thỏm giữa thung lũng Srok Phu Miêng, xung quanh hồ nước được bao bọc bởi những vườn cây xanh mát, tốt tươi, những dòng nước chảy xiết ôm lấy các sườn đồi thoai thoải tạo nên khung cảnh hữu tình cũng là tham quan, trải nghiệm bơi thuyền trên lòng hồ để check-in cùng cảnh đẹp của người trẻ.
Công ty cổ phần Thủy điện Srok Phu Miêng IDICO đã tổ chức thả cá định kỳ hàng năm nhằm cải tạo môi sinh, tăng nguồn lợi thủy sản trong khu vực lòng hồ
Hãy tạm vui với những gì các công trình điện năng mang lại nhưng chớ quên rằng, việc phát triển các nhà máy thuỷ điện, những công trình sau thủy điện hay điện mặt trời cần được quy hoạch khoa học, đánh giá tác động môi trường kỹ lưỡng nhằm đảm bảo nguồn điện năng, nước tưới phục vụ sinh hoạt, kinh doanh - sản xuất, vừa không mất đi những cánh rừng nguyên sinh một cách đáng tiếc và để dòng thác thuỷ điện ngân vang trên dòng sông Bé oai hùng.
| Theo các nhà khoa học, từ trên cao nhìn xuống hồ Thác Mơ, hồ Cần Đơn, và hồ Sroc Phu Miêng uốn lượn như hình rồng tạo thế “tam long tụ hội” cho thấy sự hòa hợp, nghĩa tình và sức mạnh trường tồn của người dân 3 miền Bắc - Trung - Nam hội tụ ở Bình Phước cùng 41 dân tộc anh em sinh sống chan hòa, hạnh phúc. |
