Thay đổi hành chính huyện Bù Đốp qua các thời kỳ

Thứ sáu - 25/03/2022 05:48 2.693 0

Khi nhà Nguyễn thiết lập cơ cấu hành chính và hệ thống đồn ải để quản lý, kiểm soát dân cư và lãnh thổ. Nhà Nguyễn đã thiết lập hệ thống cai trị ở đây với hai tổng thuộc phủ Bình Dương, tỉnh Gia Định: Tổng Hưng Phước (từ ngã ba Công Chánh lên Thiện Hưng, Hưng Phước ngày nay) và tổng Phước Long (từ ngã ba Công Chánh xuống cầu Cần Lê ngày nay). Phần lớn địa bàn Bù Đốp ngày nay nằm trong tổng Hưng Phước và một phần nằm trong tổng Phước Long, phủ Bình Dương, tỉnh Gia Định.

Trung tâm hành chính huyện Bù Đốp

Tháng 2-1861, sau khi đánh chiếm thành Gia Định, thực dân Pháp tiếp tục tiến công mở rộng địa bàn. Tháng 10-1861, quân Pháp đánh chiếm Biên Hòa và sau đó tiến quân về vùng biên giới Việt Nam - Campuchia theo ba hướng: Từ cao nguyên Đắk Lắk xuống, từ Tây Ninh sang và từ thủ phủ Bình Dương lên.

Sau khi chiếm được Nam Kỳ, thực dân Pháp nhanh chóng thiết lập bộ máy thực dân bao gồm 27 địa hạt hành chính trên toàn địa bàn. Năm 1889, Pháp nâng các địa hạt hành chính lên thành tỉnh. Bù Đốp thuộc phủ Phước Long, tỉnh Biên Hòa.

Theo bản đồ địa giới Thủ Dầu Một, từ năm 1862 đến năm 1955, Bù Đốp nằm ở phía bắc thuộc địa phận tổng Minh Ngãi với các làng Bình Quới, Bình Tây và Bình Phú.

Đầu thế kỷ XX, sau khi thăm dò, khảo sát vùng đất biên giới, thực dân Pháp chính thức thiết lập bộ máy cai trị ở Bù Đốp với sự ra đời của đồn binh Bù Đốp năm 1906. Lúc này, Bù Đốp vẫn thuộc tỉnh Biên Hòa.

Năm 1911, sau khi trồng thử nghiệm thành công cây cao su, thực dân Pháp cho lập Công ty Cao su Viễn Đông (SEXO) ở Lộc Ninh, đồng thời cho thành lập nhiều đồn điền cao su ở vùng Bù Đốp - Lộc Ninh.

Năm 1912, thực dân Pháp tách một phần đất của tỉnh Gia Định và Biên Hòa để thành lập tỉnh Thủ Dầu Một với diện tích 250.000ha, dân số là 108.000 người. Bù Đốp lúc đó là tổng Phước Lễ, thuộc huyện Cần Lê, tỉnh Thủ Dầu Một. Ngày 31-8-1915, Thống đốc Nam Kỳ ban hành nghị định thành lập quận Bù Đốp thuộc tỉnh Thủ Dầu Một. Ngày 7-5-1926, quận Bù Đốp sáp nhập vào quận Hớn Quản. Ngày 3-5-1928, Bù Đốp lại được lập lại, bao gồm cả quận Tường An bị giải thể.

Từ năm 1927, thực dân Pháp dần thay bộ máy cai trị quân sự bằng bộ máy dân sự do bọn chủ Đồn điền quản lý. Đơn vị hành chính cấp tổng, các đại lý hành chính và đồn binh vì thế cũng được thay bằng xã và quận. Bù Đốp trở thành một quận của tỉnh Thủ Dầu Một, trong đó Lộc Ninh là một xã của quận Bù Đốp.

Năm 1938, quận Bù Đốp có 1 tổng Phước Lễ với 6 làng người dân tộc thiểu số và 1 làng người Kinh. Cơ cấu hành chính này được giữ nguyên cho đến năm 1954.

Từ năm 1956, quận Bù Đốp thuộc tỉnh Phước Long. Năm 1961, quận Bù Đốp được đổi tên là quận Bố Đức với 5 tổng, 5 xã, 22 ấp, quận lỵ đặt tại xã Phước Lục, tổng Phước Lễ.

Về phía cách mạng, sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, chính quyền cách mạng đã thành lập hệ thống tổ chức hành chính riêng. Bù Đốp là một quận của tỉnh Thủ Dầu Một, về sau là tỉnh Thủ Biên do hợp nhất hai tỉnh Thủ Dầu Một và Biên Hòa. Địa giới hành chính này trùng với địa giới hành chính thời kỳ chính quyền thực dân và tồn tại cho đến khi kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp (1945 - 1954).

Sau Hiệp định Giơnevơ năm 1954, chính quyền Ngô Đình Diệm thiết lập các đơn vị hành chính mới ở miền Nam Việt Nam. Ngày 10-10- 1957, chúng cho tách quận Bà Rá ra khỏi tỉnh Biên Hòa và tách quận Bù Đốp ra khỏi tỉnh Thủ Dầu Một để thành lập tỉnh Phước Long, gồm 3 quận: Phước Bình, Bù Đốp, Phước Hòa, tỉnh lỵ đặt tại Phước Bình. Năm 1961, quận Phước Hòa bị giải thể, quận Bù Đốp đổi thành quận Bố Đức, nâng tổng Bù Đăng thành quận Đức Phong và thêm quận mới là Đôn Luân1. Cơ cấu hành chính này được giữ cho đến ngày giải phóng Bù Đốp (tháng 4-1972).

Từ năm 1972 đến năm 1975, theo hệ thống hành chính mới của chính quyền cách mạng, tỉnh Phước Long hợp nhất với tỉnh Bình Long thành tỉnh Bình Phước. Bù Đốp (Bố Đức) là một quận của tỉnh Phước Long, sau đó là tỉnh Bình Phước.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng năm 1975, tỉnh Bình Phước được sáp nhập cùng tỉnh Thủ Dầu Một thành tỉnh Bình Thủ. Bù Đốp trở thành một huyện của tỉnh Bình Thủ.

Từ cuối tháng 6 đến đầu tháng 7-1976, tại kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa VI đã quyết định đổi tên nước ta thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thực hiện nghị quyết của Quốc hội, sau kỳ họp, hệ thống hành chính mới ở các địa phương đã được điều chỉnh. Theo đó, ngày 2-7-1976, tỉnh Sông Bé được thành lập trên cơ sở sáp nhập các tỉnh Thủ Dầu Một và Bình Phước trước đây (tức tỉnh Bình Thủ) cùng 3 xã An Bình, Đông Hòa, Bình An thuộc huyện Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh.

Đầu năm 1977, tại Quyết định số 55/CP ngày 11-3-1977 Hội đồng Bộ trưởng, các huyện Bù Đốp, Phước Bình, Bù Đăng hợp nhất thành huyện Phước Long, thuộc tỉnh Sông Bé.
Tháng 3-1978, Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quyết định tách Lộc Ninh ra khỏi huyện Bình Long và tách Bù Đốp ra khỏi huyện Phước Long để thành lập huyện Lộc Ninh (gồm Lộc Ninh và Bù Đốp).

Đầu năm 2003, Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ban hành Nghị định số 17/2003/NĐ - CP, ngày 20/02/2003, về việc thành lập huyện Bù Đốp, trên cơ sở tách ra từ huyện Lộc Ninh. Huyện Bù Đốp chính thức đi vào hoạt động từ ngày 01/5/2003.

Tác giả: H.Lan