Được Bác Hồ đặt tên và là một trong những học trò xuất sắc của Người, cuộc đời và sự nghiệp của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh - “Vị tướng du kích”, “Đại tướng nông dân” luôn sáng ngời nhân cách đức độ và tài năng. Những cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Chí Thanh đối với sự nghiệp cách mạng vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Kế thừa truyền thống quê hương và gia đình, người thanh niên Nguyễn Vịnh đã sớm giác ngộ lý tưởng và trách nhiệm của mình đối với Tổ quốc; đi theo con đường đấu tranh cho độc lập dân tộc và tự do, hạnh phúc của nhân dân, trở thành người cộng sản kiên trung, nhà chính trị quân sự xuất sắc, vị tướng tài năng, đức độ, tận trung với Đảng, tận hiếu với dân, trọn đời cống hiến cho sự nghiệp cách mạng. Những đóng góp, cống hiến của Nguyễn Vịnh - Nguyễn Chí Thanh thể hiện trên những phương diện cơ bản sau:

Một là, xây dựng, bổ sung phát triển lý luận chính trị quân sự cách mạng.

Với tư duy nhạy bén, sắc sảo, tài năng xuất chúng, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã tiếp thu, nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò, nội dung, bản chất và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn hoạt động cách mạng, nhất là lý luận về đấu tranh giai cấp, chuyên chính vô sản. Theo đó, chủ nghĩa Mác - Lênin “là nhân tố quyết định cho sự tồn tại, phát triển và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng”; quá trình vận dụng phải gắn với quán triệt, thực hiện nghiêm túc quan điểm “người trước, súng sau”, “quân sự phải phục tùng chính trị” của Hồ Chí Minh.

Khi được Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh giao đảm nhiệm các trọng trách từ Bí thư Tỉnh ủy Thừa Thiên đến Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Cục miền Nam, Chính ủy các lực lượng vũ trang giải phóng miền Nam; Đại tướng Nguyễn Chí Thanh luôn quan tâm, chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng lập trường tư tưởng chính trị cho Quân đội và cán bộ, đảng viên vững mạnh. Yêu cầu cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên, chiến sĩ phải không ngừng học tập, nắm vững lý luận cơ bản chủ nghĩa Mác - Lênin, đường lối, nhiệm vụ cách mạng của Đảng… để xác định tinh thần, thái độ, trách nhiệm của tập thể, cá nhân đối với nhiệm vụ cách mạng. Đồng thời, chủ động tham mưu, đề xuất với Ban Thường vụ Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy các chủ trương, biện pháp nghiên cứu, phát triển lý luận chính trị quân sự; nội dung, phương pháp thay thế chế độ “chính ủy tối hậu quyết định” bằng chế độ cấp ủy đảng; hướng dẫn điều chỉnh về tổ chức, biên chế quân đội; tổ chức các đợt chỉnh huấn chính trị; đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính trị Quân đội; nghiên cứu biên soạn tài liệu để nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, lý luận, tư tưởng;… đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội trong hoàn cảnh mới.

Trên cơ sở tổng kết, đúc rút kinh nghiệm thực tiễn, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã nghiên cứu, khái quát thành những bài viết, tác phẩm lý luận chính trị quân sự làm tài liệu tuyên truyền, giáo dục và chỉ đạo hoạt động cách mạng. Đây là những tư liệu quý, cung cấp cơ sở khoa học cho Trung ương Đảng bổ sung, hoàn thiện, phát triển đường lối chính trị quân sự cách mạng; bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, toàn diện của Đảng đối với Quân đội và Quân đội phải luôn lấy mục tiêu chính trị của Đảng để phấn đấu, bởi vì “ngoài mục tiêu đó ra, Quân đội không còn mục tiêu chính trị nào khác”.

Hai là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả, làm cho công tác đảng, công tác chính trị (CTĐ, CTCT) trở thành “linh hồn và mạch sống” của Quân đội.

Khi được Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh giao chủ trì về hoạt động CTĐ, CTCT trong Quân đội, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã “có công lớn trong việc củng cố sự lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội, xây dựng Quân đội về chính trị, tư tưởng và tổ chức, bồi dưỡng và phát huy bản chất cách mạng của Quân đội ta, xây dựng nền nếp CTCT, nâng cao nhanh chóng sức chiến đấu của các lực lượng vũ trang nhân dân”; luận giải rõ vị trí, vai trò, bản chất, nội dung, tầm quan trọng, hiệu lực, hiệu quả của hoạt động CTĐ, CTCT: Là “linh hồn và mạch sống” của Quân đội; là vấn đề có tính nguyên tắc để xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, mang bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc; là cội nguồn sức mạnh chiến đấu, bảo đảm Quân đội luôn sẵn sàng nhận, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó trong bất luận điều kiện, hoàn cảnh nào. Từ đó, đề ra yêu cầu phải không ngừng xây dựng hệ thống cơ quan chính trị, đội ngũ cán bộ chính trị vững mạnh và xây dựng, bổ sung, hoàn thiện nguyên tắc, chế độ hoạt động CTĐ, CTCT trong Quân đội.

Theo đó, hệ thống cơ quan chính trị và đội ngũ cán bộ chính trị các cấp phải không ngừng được xây dựng, kiện toàn cả về số lượng và chất lượng, gắn với xây dựng hệ thống tổ chức đảng “vững mạnh, chặt chẽ và đều khắp”; bảo đảm hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ; trước hết là xây dựng Cơ quan Tổng cục Chính trị vững mạnh về mọi mặt, xứng đáng là cơ quan tham mưu chiến lược, giúp Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy, Tổng Tư lệnh xác định chủ trương, nội dung, giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động CTĐ, CTCT trong Quân đội. Kết hợp xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, cán bộ chủ trì với xây dựng cấp ủy mạnh, có năng lực tổ chức, thực hiện hiệu quả các nguyên tắc về tổ chức, sinh hoạt đảng, theo phương châm “đề bạt cán bộ đúng chính sách, phục vụ kịp thời cho nhu cầu công tác và lớn mạnh của Quân đội”; kiên quyết đấu tranh, phê bình những biểu hiện hình thức chủ nghĩa và giáo điều chủ nghĩa. Đồng thời nghiên cứu, xây dựng, bổ sung, hoàn thiện hệ thống nguyên tắc và chế độ hoạt động CTĐ, CTCT trong Quân đội, như: Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, toàn diện đối với Quân đội; CTCT phải đi sâu vào cuộc sống, chiến đấu và xây dựng của Quân đội; CTCT không thể chung chung, xa rời thực tiễn, xa rời quần chúng...

Nguyên tắc Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, toàn diện đối với Quân đội “là nguyên tắc bất di bất dịch trong việc xây dựng Quân đội kiểu mới như Quân đội ta”. Vì thế, yêu cầu cấp ủy, cơ quan chính trị, cán bộ chính trị, chỉ huy các cấp phải quan tâm, chú trọng lãnh đạo tốt công tác tư tưởng nhằm “làm cho cán bộ, chiến sĩ có lập trường quan điểm, tư tưởng cách mạng đúng đắn, kiên quyết và triệt để thực hiện đường lối, nhiệm vụ cách mạng của Đảng đề ra”; làm cho CTĐ, CTCT thực sự trở thành “linh hồn và mạch sống”, để Quân đội ta “thực sự trở thành một quân đội của dân tộc, của giai cấp, một đội quân tất thắng”.

Ba là, nhà lãnh đạo chiến lược tài ba, người chỉ đạo thực tiễn xuất sắc.

Trong những giai đoạn, thời điểm và tại những địa phương, lĩnh vực mà phong trào cách mạng gặp khó khăn, thách thức, như phong trào cách mạng ở Thừa Thiên và Phân khu Bình - Trị - Thiên cuối 1946, đầu 1947; phong trào hợp tác hóa và phát triển nông nghiệp cuối 1960; đế quốc Mỹ thực hiện chiến lược “Chiến tranh cục bộ” ở miền Nam và leo thang đánh phá miền Bắc bằng không quân, hải quân từ nửa cuối 1964... cần có một người tài năng để lãnh đạo, tổ chức, khôi phục, tạo bước phát triển mới cho phong trào, thì Đại tướng Nguyễn Chí Thanh luôn là người được Trung ương Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh lựa chọn đảm nhiệm trọng trách.

Với tư duy nhạy bén, sáng tạo, sự nhạy cảm, tinh thông về chính trị và phương pháp, tác phong dân chủ, sâu sát, tỉ mỷ, bám sát cơ sở, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh nhanh chóng nắm bắt, đánh giá đúng diễn biến thực tiễn phong trào cách mạng, tương quan lực lượng địch - ta..., đúc rút thành những bài học kinh nghiệm, vấn đề lý luận và phương pháp có tính lý luận để chỉ đạo, soi đường cho thực tiễn. Các nhận định: “Mất đất, chưa phải là mất nước, chúng ta chỉ sợ mất lòng tin của dân; có lòng tin của dân là có tất cả”; “phá xiềng ba sào”, thi đua với Hợp tác xã Đại Phong; “Dám đánh Mỹ ta sẽ tìm ra cách đánh Mỹ và nhất định thắng Mỹ”; “Nắm thắt lưng địch mà đánh”... của Đại tướng đã trở thành nguyên tắc, phương châm chỉ đạo phong trào cách mạng; kịp thời cổ vũ, động viên toàn quân, toàn dân hăng hái chiến đấu, phát triển sản xuất với nhiều phương pháp, cách làm sáng tạo, độc đáo, trở thành phong trào thi đua rộng khắp.

Quá trình chỉ đạo thực tiễn, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh luôn chú trọng nghiên cứu phát hiện ra những vấn đề mới, cấp thiết và mô hình hay, cá nhân điển hình để tổ chức phát động thành những phong trào thi đua sâu rộng, thiết thực, hiệu quả cao, vì lợi ích của cách mạng, của nhân dân. Các phong trào thi đua nổi tiếng, phát triển mạnh mẽ, sức lan tỏa cao như: “Cờ Ba nhất” trong Quân đội; “Gió Đại Phong” trong nông nghiệp; “Sóng Duyên Hải” trong công nghiệp; “Trống Bắc Lý” trong ngành giáo dục... đều in đậm dấu ấn và cống hiến tâm huyết của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh.

Những cống hiến to lớn của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh vừa là động lực thúc đẩy, vừa là cơ sở củng cố niềm tin để cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên, chiến sĩ không ngừng tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu trong giai đoạn hiện nay.