Hưởng BHXH một lần - lợi bất cập hại

Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh, năm 2021, toàn tỉnh có 12.698 người nộp hồ sơ để hưởng BHXH một lần, tăng 15,69% so cùng kỳ năm 2020. Điều đó đồng nghĩa trong tương lai những người lao động này, khi đến tuổi về hưu sẽ không có nguồn thu nhập hằng tháng từ lương hưu để bảo đảm cuộc sống và không được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí để chăm sóc sức khỏe khi về già…

Rút BHXH một lần vì khó khăn

Chị Nguyễn Thị Tr, ngụ xã Tân Tiến, huyện Đồng Phú từng là công nhân tại Khu công nghiệp Bắc Đồng Phú với hơn 2 năm đóng BHXH. Khoảng đầu năm 2021, do phải nuôi con nhỏ và dịch Covid-19 kéo dài nên chị đã nộp đơn làm thủ tục xin rút BHXH một lần được hơn 20 triệu đồng. Chị Tr cho biết, do khó khăn quá nên chị mới rút BHXH một lần để trang trải cuộc sống. Thời gian tới, nếu sắp xếp được công việc gia đình, chị sẽ đi làm công nhân trở lại và tham gia BHXH để hưởng lương hưu sau này.

Doanh nghiệp tạo việc làm ổn định, đóng BHXH đầy đủ sẽ giúp người lao động yên tâm gắn bó lâu dài. Trong ảnh: Hoạt động sản xuất tại Công ty cổ phần đầu tư xây dựng cao su Phú Thịnh

Cùng ngụ xã Tân Tiến, anh Sen Thanh T có tới 8 năm tham gia BHXH nhưng mới đây đã nộp đơn xin rút BHXH một lần. Anh T cho biết, từng làm việc tại Khu công nghiệp Bắc Đồng Phú nhưng do ảnh hưởng của dịch bệnh và cần ít vốn đầu tư làm ăn nên mới rút BHXH. “Biết là thiệt thòi cho mình về sau nhưng do không làm việc ở công ty cũng như thiếu vốn làm ăn nên mới phải rút BHXH một lần” - anh T than thở. 

Năm 2021, toàn huyện Đồng Phú có 2.099 lượt người rút BHXH một lần với số tiền 49 tỷ 243 triệu đồng, tăng 25% so với năm 2020. Trong đó, BHXH tự nguyện có 23 lượt người rút, số tiền 503 triệu đồng; BHXH bắt buộc 2.076 lượt người rút, số tiền 48 tỷ 740 triệu đồng. “Để người lao động cân nhắc, khi nộp hồ sơ làm thủ tục đều được cán bộ ngành BHXH tư vấn, giải thích về các quyền lợi khi tham gia BHXH và những thiệt thòi khi rút BHXH một lần. Nhưng họ cứ khăng khăng đòi rút thì chúng tôi đành chịu” - bà Bùi Vũ Diễm Thi, Phó giám đốc BHXH huyện Đồng Phú cho biết.

Những thiệt thòi khi rút BHXH một lần

Không chỉ tại huyện Đồng Phú mà hầu hết các địa phương trong tỉnh, số người nhận BHXH một lần cũng tăng cao so với năm trước. Nguyên nhân chủ yếu do ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19 và tâm lý chỉ lo cho hiện tại mà chưa nghĩ đến tương lai sau này của đa số người lao động. Điều này đã tác động đến việc đảm bảo an sinh xã hội bền vững của người dân trên địa bàn.

Để người dân tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH, BHYT thì công tác tuyên truyền, vận động đóng vai trò quan trọng. Trong ảnh: Đại diện các phòng, ban và BHXH huyện Bù Gia Mập vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện

Cũng như 18 tỉnh, thành phía Nam khác, năm 2021, Bình Phước thực hiện giãn cách xã hội kéo dài và đã ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất - kinh doanh, đời sống nhân dân trên địa bàn. Nhiều doanh nghiệp, đơn vị phải thu hẹp sản xuất - kinh doanh hoặc tạm ngừng hoạt động khiến người lao động nghỉ việc, không có việc làm; thu nhập của đại đa số người dân giảm… nên không thể tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình. Khi người lao động mất việc thì cuộc sống gặp khó khăn, buộc phải chọn phương án rút BHXH một lần để trang trải chi phí. Người lao động có thói quen nhận BHXH một lần khi nghỉ việc, mất việc làm vì họ chưa nghĩ đến lúc về già và xem rút BHXH một lần là khoản thu nhập trước mắt mà quên đi phần tích lũy sau này. Điều đáng lo lắng nữa là người nhận BHXH một lần đa phần là lao động trẻ, tuổi đời từ 20-40, họ đã so sánh quy định đóng BHXH 20 năm mới được hưởng lương hưu thì phải chờ đợi lâu.

Khi nhận BHXH một lần, người lao động sẽ chịu nhiều thiệt thòi cả về trước mắt và lâu dài. Trước tiên, nhận BHXH một lần là người lao động phải chấp nhận sự thiệt thòi lớn, khi với 22% mức tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất, thì 1 năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương. Trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Một thiệt thòi khác là lương hưu không hưởng cố định mà điều chỉnh tăng theo chỉ số giá và mức tăng trưởng kinh tế hằng năm. Giữa 2 người cùng có điều kiện về thời gian và mức đóng BHXH, cùng độ tuổi thì người hưởng lương hưu khoảng 72 tháng đối với nam (khoảng 60 tháng đối với nữ) sẽ bằng số tiền người chọn nhận BHXH một lần. Trong khi người hưởng lương hưu sẽ được hưởng đến khi từ trần, được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe miễn phí và thân nhân được nhận mai táng phí, hưởng tử tuất một lần hoặc hưởng tuất hằng tháng. 

6 lý do nên tham gia BHXH

Phần lớn người dân muốn tham gia BHXH tự nguyện vì không muốn dựa vào con cái sau này, không muốn làm gánh nặng cho gia đình và xã hội; muốn tự chủ cuộc đời của mình ngay từ khi còn trẻ. Thứ hai, với lao động tự do, những người không có công việc ổn định, thì ý nghĩa tinh thần khi về già được gọi là "cụ hưu" cũng rất quan trọng. Bởi có lương hưu là việc chứng minh họ không “ăn bám” xã hội, chứng minh họ đã lao động rất miệt mài để tích lũy cho mình. Lý do tiếp theo là ngoài lương hưu hằng tháng được nhận, người lao động được cấp thẻ BHYT nếu không may ốm đau đã có quỹ khám, chữa bệnh BHYT chi trả tiền.

Tiếp đó, mức đóng và phương thức đóng BHXH tự nguyện linh hoạt, người tham gia có thể lựa chọn mức đóng thấp nhất bằng mức chuẩn nghèo khu vực nông thôn, cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở. Phương thức đóng linh động hơn theo hằng tháng, 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng, một lần cho nhiều năm về sau (tối đa 5 năm), một lần cho những năm còn thiếu (tối đa 10 năm).

Lý do thứ năm rất quan trọng là khi ngừng tham gia BHXH mà người lao động đó có điều kiện đi làm thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thì toàn bộ thời gian tham gia BHXH tự nguyện sẽ được cộng dồn với thời gian tham gia BHXH để tính hưởng chế độ hưu trí, tử tuất.

Còn một lý do rất nhân văn đó là từ ngày 1-1-2018, Nhà nước thực hiện chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH cho người tham gia BHXH tự nguyện, cụ thể mức hỗ trợ sẽ bằng 30% đối với người thuộc diện nghèo, 25% đối với người thuộc diện cận nghèo, 10% đối với các đối tượng còn lại, giúp mọi đối tượng có cơ hội tham gia BHXH tốt hơn.

Với những ưu việt của chính sách và sự hỗ trợ của Nhà nước nêu trên, người lao động khi tham gia BHXH tự nguyện sẽ được hưởng rất nhiều lợi ích thiết thực. Việc hiểu rõ những lợi ích của BHXH tự nguyện sẽ giúp người tham gia có niềm tin và gắn bó với loại hình BHXH này.