Những năm qua, Đảng, Nhà nước luôn quan tâm, ban hành và triển khai nhiều chủ trương, cơ chế, chính sách, pháp luật để phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã (HTX), nổi bật là: Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng; Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18/3/2002, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể; Kết luận số 70-KL/TW ngày 09/3/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể; Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030; Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022, Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới; Quốc hội đã ban hành Luật Hợp tác xã vào các năm 1996, 2003, 2012 và 2023.
Luật Hợp tác xã năm 2023 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2024, với nhiều điểm mới về hoàn thiện các quy định về bản chất hợp tác xã, bảo đảm các nguyên tắc cơ bản, phát huy các giá trị tốt đẹp của mô hình hợp tác xã; loại bỏ các quy định gây trở ngại gia nhập thị trường, mở rộng thị trường, nâng cao khả năng huy động vốn, tạo động lực cho hợp tác xã phát triển; hoàn thiện và nâng cao hiệu quả công tác quản trị, điều hành hợp tác xã; mở rộng loại hình tổ chức kinh tế tập thể, hoàn thiện quy định về tổ chức đại diện; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về lĩnh vực kinh tế tập thể; đưa ra các tiêu chí lựa chọn đối tượng thụ hưởng chính sách hướng đến phát huy bản chất tốt đẹp của mô hình hợp tác xã…
Tại tỉnh Bình Phước, việc phát triển các hợp tác xã và kinh tế hợp tác được các cấp, các ngành quan tâm thường xuyên, thực hiện bằng nhiều hình thức. Dự kiến đến 31/12/2024, toàn tỉnh có 351 HTX, trong đó có 252 hợp tác xã đang hoạt động (210 hợp tác xã nông nghiệp, 19 hợp tác xã giao thông vận tải, 11 hợp tác xã thương mại, 4 quỹ tín dụng nhân dân, 4 hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp và 4 hợp tác xã môi trường). Các HTX đang hoạt động với tổng số thành viên là 13.611 thành viên, tổng số lao động làm việc trong các HTX 9.364 người. Các HTX hoạt động với tổng số vốn điều lệ 1.227.500 triệu đồng.
Lĩnh vực nông – lâm nghiệp là là lĩnh vực có số HTX nhiều nhất của tỉnh với 299 HTX, chiếm 85,12% trên tổng số HTX toàn tỉnh, với 6.468 thành viên, 7.942 lao động. Doanh thu bình quân của một HTX trong năm ước khoảng 3.520 triệu đồng, lãi bình quân 148 triệu đồng/năm và thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong hợp tác xã khoảng 54 triệu đồng/năm. Việc ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất đã dần trở nên phổ biến như nghiên cứu tạo ra các loại cây trồng, con giống chất lượng, thích nghi với thời tiết hơn, hạn chế sâu, bệnh; trồng rau trong nhà kính, nhà lưới; áp dụng phương pháp tưới tiên tiến tiết kiệm nước; áp dụng quy trình sản xuất an toàn như Việt Gap, Globalgap... Hiện có 57 HTX nông nghiệp đạt các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm như: VietGap, Globalgap, Ogranic; có 37 sản phẩm của 21 HTX và 1 THT trên địa bàn tỉnh được chứng nhận OCOP, góp phần giúp cho nền kinh tế địa phương phát triển, từng bước đưa nông sản của tỉnh đến với các tỉnh lân cận và thế giới.
Lĩnh vực Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp có 5 hợp tác xã, với 44 thành viên, 53 lao động. Doanh thu bình quân năm 2024 ước đạt 2.750 triệu đồng; lãi bình quân của một HTX đạt 80 triệu đồng. Ngành nghề kinh doanh chính là đồ gỗ mỹ nghệ; các HTX đã áp dụng khoa học công nghệ, tiên tiến, giảm sức lao động, nâng cao sản lượng chất lượng, đã tạo ra các mặt hàng đồ gỗ, sản phẩm mỹ nghệ ngày càng đa dạng, phong phú, đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của thị trường.
Toàn tỉnh hiện có 16 HTX thương mại, trong đó có 11 HTX đang hoạt động. Tổng số thành viên của các HTX đang hoạt động là 105 người, 157 người lao động. Doanh thu bình quân của hợp tác xã đạt khoảng 1.750 triệu đồng, lãi bình quân một HTX khoảng 140 triệu đồng/ năm và thu nhập bình quân của lao động 60 triệu đồng/ năm. Trong lĩnh vực này, các HTX chủ yếu do các lao động trẻ tham gia nên ngành nghề kinh doanh chủ yếu là kinh doanh thực phẩm, vật tư nông nghiệp.
Hiện có 4 quỹ tín dụng nhân dân đang hoạt động. Tổng số thành viên của Quỹ tín dụng nhân dân là 5.958 thành viên, người lao động là 48 người. Doanh thu bình quân của một Quỹ đạt khoảng 15 tỷ đồng/năm, lãi bình quân 1 quỹ khoảng 944 triệu đồng/ năm…
Thông qua HTX, những người sản xuất nhỏ tập hợp được nguồn lực nhỏ lẻ (đất đai, vốn đầu tư, công cụ sản xuất, sức lao động...) của từng thành viên làm tiền đề để phát triển sản xuất với quy mô hiệu quả hơn. Sản xuất nhỏ, phân tán được tổ chức lại, có sự điều phối chung thống nhất và hợp tác tương trợ lẫn nhau giữa các thành viên. Thành viên HTX được cung cấp dịch vụ hỗ trợ sản xuất, kinh doanh từ HTX do chính mình đồng sở hữu và tham gia vào các quá trình ra quyết định tổ chức quản lý. Nhờ vậy, khi tham gia HTX, giá trị sản phẩm, lợi nhuận và hiệu quả sản xuất của những người sản xuất nhỏ được tăng lên; qua đó từng bước cải thiện thu nhập và đời sống của họ.
Liên minh HTX tỉnh và Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy ký kết chương trình phối hợp tuyên truyền về phát triển kinh tế tập thể, HTX giai đoạn 2024-2025 (nguồn hình: Báo Bình Phước)
Để phát triển kinh tế hợp tác và HTX theo hướng hiệu quả, bền vững, thời gian tới các đơn vị, địa phương cần quan tâm triển khai một số nội dung sau:
Một là, tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, quán triệt cho cán bộ, đảng viên và người dân về bản chất, vị trí, vai trò và tầm quan trọng của HTX trong điều kiện mới, đặc biệt vai trò của HTX trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Thực hiện các phương pháp tuyên truyền, tập huấn mới sinh động và hiệu quả hơn thông qua đổi mới chương trình, ứng dụng công nghệ thông tin, phù hợp với đặc điểm của khu vực HTX.
Hai là, triển khai tốt các chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện, khuyến khích phát triển kinh tế tập thể, các hình thức tổ chức kinh tế hợp tác trong tất cả các ngành, các lĩnh vực kinh tế, xã hội trên cơ sở nhu cầu và nguyện vọng của thành viên tham gia. Nhà nước quản lý các tổ chức kinh tế hợp tác thông qua luật pháp và cơ chế, chính sách, không can thiệp trực tiếp vào quá trình hoạt động của các tổ chức kinh tế này; tôn trọng và bảo hộ sự tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức kinh tế hợp tác.
Ba là, rà soát, củng cố lại hoạt động của các HTX theo đúng bản chất của Luật HTX. Phát huy vai trò làm chủ, tăng cường lợi ích của thành viên trong HTX; vận động thành viên HTX góp vốn và nâng mức vốn góp; thu hút thêm thành viên mới, tháo gỡ rào cản, quy định nhằm huy động nguồn lực, nâng cao tiềm lực tài chính và quy mô hoạt động của HTX.
Bốn là, tăng cường năng lực phối hợp trong quản trị HTX theo hướng công khai, minh bạch; củng cố bộ máy kế toán, kiểm toán. Tích cực tham gia thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.
Năm là, tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp và Liên minh Hợp tác xã đối với phát triển kinh tế tập thể, mà nòng cốt là HTX phù hợp với mỗi địa phương, ngành, lĩnh vực.
